Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας & Εκπαίδευσης – Κυκπεε
Ο πλάτανος ο ανατολικός ή κοινώς το πλατάνι φέρει στη Λατινική γλώσσα το επιστημονικό όνομα Platinus Orientalis και ανήκει στην οικογένεια Πλατανίδες. Ανήκει στην κατηγορία των αιωνόβιων δέντρων, τα οποία είναι σημαντικά δείγματα της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς του τόπου μας. Τα αιωνόβια δέντρα έζησαν και επιβίωσαν μέσα από δύσκολες συνθήκες κατά την πάροδο του χρόνου, γι’ αυτό και χαρακτηρίζονται ως οι «μάρτυρες» μακρινών ιστορικών γεγονότων και συχνά συνδέονται με πολιτιστικές παραδόσεις, μύθους και θρύλους του νησιού μας [1,3]
Ένα αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του πλάτανου είναι ο Πλάτανος της Αγίας Μαύρης που βρίσκεται στο Κοιλάνι της Λεμεσού. Το μέγεθός του είναι τεράστιο με περιφέρεια του κορμού του στα 8m και ύψος 36m. Η ηλικία του υπολογίζεται περίπου στα 800 χρόνια ζωής.
Ο πλάτανος απαντάται στο νησί μας ως ιθαγενές δέντρο της Κύπρου που βρίσκεται κοντά σε ρεματιές ή κοντά σε πηγές νερού. Είναι πολύ κοινό δέντρο γενικότερα σε όλες τις επαρχίες του νησιού κατά μήκος των ποταμιών, όπως στα Δάση του Ακάμα, Πάφου, Τροόδους σε υψόμετρο μέχρι και 1600m με εξαίρεση την πεδιάδα της Μεσαορίας, όπου εμφανίζεται σπανιότερα ή καθόλου.
Ο πλάτανος είναι φυλλοβόλο δέντρο ύψους πάνω από 30m, με ευθύγραμμο ίσιο κορμό και πλούσιο φύλλωμα σαν ανοικτή κόμη. Ο φλοιός του δέντρου αυτού φέρει χρώμα καστανό και συχνά παρουσιάζει ένα μικρό βαθμό απολέπισης και αποκαλύπτει άλλοτε το λευκό και άλλοτε το καστανό χρώμα στο εσωτερικό του. Τα φύλλα του είναι απλά, δερματώδη και έχουν σχήμα που μοιάζει με την παλάμη του χεριού μας [1,2].
Κατά τους φθινοπωρινούς μήνες από το σκουροπράσινό τους χρώμα μετατρέπεται σε χρυσοκίτρινο, έτσι που αλλάζει κατά πολύ την εμφάνιση του δέντρου. Ο μίσχος του είναι κυλινδρικός περίπου 2-6cm. Τα άνθη του πλάτανου είναι μικρά με πράσινο χρώμα που στη συνέχεια μετατρέπεται σε χρώμα κοκκινωπό και παραμένουν κρεμασμένοι στα κλαδιά για αρκετό χρονικό διάστημα. Τα άνθη του χωρίζονται σε θηλυκά και αρσενικά και όταν ωριμάζουν μετατρέπονται σε καρπούς που έχουν σχήμα σφαιρικό σαν ένα πολύ μικρό κεφάλι. Η περίοδος άνθησης του πλάτανου κυμαίνεται από τον Απρίλιο μέχρι το Μάιο και η περίοδος ωρίμανσής από τον Οκτώβριο μέχρι τον Νοέμβριο [1].
Είναι μεγαλοπρεπές, μακρόβιο δέντρο που απαιτεί αρκετό χώρο και βαθιά, υγρά αλλά στραγγιζόμενα εδάφη. Ευδοκιμεί τόσο σε εύκρατα όσο και σε ηπειρωτικά κλίματα, που όμως δεν είναι ιδιαίτερα ψυχρά, επειδή τα νεαρά κυρίως δέντρα δεν αντέχουν σε παρατεταμένα ψυχρά κλίματα. Ο πλάτανος όταν φυτευτεί ως ένα μεμονωμένο δέντρο σε αρκετή έκταση χώρου μπορεί να πάρει ένα ελεύθερο σχήμα, ενώ όταν καλλιεργείται σε γραμμές ή χρησιμοποιείται για σκιά στους δρόμους ή σε πλατείες κλαδεύεται κατάλληλα για το σκοπό αυτό [2]. Γενικότερα τα αιωνόβια δέντρα που βρίσκονται εντός των δασών προστατεύονται από το Τμήμα Δασών, ενώ όσα βρίσκονται εκτός τυγχάνουν ειδικής προστασίας και φροντίδας από αρμόδια υπηρεσία του συγκεκριμένου τμήματος [3].
Η παρουσία τέτοιου είδους δέντρων στο τόπο μας είναι αξιοσημείωτη, αφού κατάφεραν να επιβιώσουν μέσα από πολύ δυσμενείς συνθήκες από εκατοντάδες χρόνια πριν, όπου για παράδειγμα το ξύλο ήταν η μοναδική πηγή ενέργειας για τον άνθρωπο, οπότε η εκμετάλλευση του φυσικού περιβάλλοντος ήταν αλόγιστη. Ας αλλάξουμε αυτές τις συνήθειες που καταστρέφουν το δασικό μας πλούτο, έτσι ώστε να παραμείνει ζωντανός για τις επόμενες γενιές. Ας αποκτήσουμε περιβαλλοντική και δασική συνείδηση. Η κάθε ξεχωριστή μονάδα του δασικού μας οικοσυστήματος είναι σημαντική και φέρει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά για τον τόπο μας που χρειάζεται να αναλογιστούμε με σκοπό την προστασία και διατήρησή τους. Είναι στο χέρι μας. Μπορούμε;
