Κατάτμηση οικοτόπων

170. katatmisi oikotopwnΟι δρόμοι που κινούμαστε καθημερινά αποτελούν αναμφίβολα διόδους επικοινωνίας μεταξύ απομακρυσμένων σημείων στον χάρτη και η αυξημένη οδοποιία των τελευταίων χρόνων ευκόλυνε κατά πολύ την ζωή του σύγχρονου ανθρώπου. Ποια όμως θα ήταν η αντίδραση μας αν μαθαίναμε ότι οι σύγχρονοι υπεραστικοί αυτοκινητόδρομοι δρουν σαν υπερμεγέθη φράγματα που αποκόπτουν και κατατμίζουν τα ενδιαιτήματα δημιουργώντας μικρά και ασυνεχή τεμάχια φυσικών οικοτόπων;

Η έννοια «κατάτμηση οικοτόπων» αναφέρεται κυρίως στις αλλαγές που υφίσταται ένας συνεχής οικότοπος με αποτέλεσμα  τον χωρικό διαχωρισμό του και την δημιουργία μικρών και απομονωμένων μεταξύ τους κατατμημάτων οικοτόπου [1,2,3]. 

Παρόλο που το φαινόμενο αυτό μπορεί να παρατηρηθεί φυσικά λόγω μακροχρόνιων γεωλογικών φαινομένων ορογένεσης ή και λόγω κάποιων ακραίων καταστροφικών φαινομένων, εντούτοις από την περίοδο του Ολόκαινου, οι ανθρωπογενής παρεμβάσεις στο φυσικό περιβάλλον προκάλεσαν την δραματική και ραγδαία διαφοροποίηση του παγκόσμιου φυσικού τοπίου,  οδηγώντας  σε ένα επίπεδο κατάτμησης των οικοτόπων που συντελεί στην παγκόσμια μείωση της βιοποικιλότητας και διαταραχή των φυσικών πόρων [2,3]. Την κατάτμηση των οικοτόπων προκαλούν κυρίως οι ανθρωπογενής πρακτικές που σχετίζονται με την αστικοποίηση, την επέκταση των γεωργοκτηνοτροφικών εκτάσεων, την εκχέρσωση δασών, την εδαφική μόλυνση, τις ανεξέλεγκτες δασικές πυρκαγιές αλλά και την εισαγωγή εισβλητικών ειδών [2,4].  

Σύμφωνα με μελέτες [2,3], η κατάτμηση των οικοτόπων μπορεί να προκαλέσει μείωση στην αφθονία και την ποικιλότητα των ειδών ενώ μακροπρόθεσμα συμβάλει στην μειωμένη αποτελεσματικότητα της λειτουργίας του οικοσυστήματος. Αυτό γιατί μέσω της δημιουργίας ασυνέχειας του φυσικού τοπίου ευνοείται η διάσπαση των πληθυσμών σε μικρούς υποπληθυσμούς τα άτομα των οποίων αριθμητικά μπορεί να προσεγγίζουν το ελάχιστο βιώσιμο μέγεθος του πληθυσμού με εμφανή τον κίνδυνο της τοπικής εξαφάνισης του είδους.  Επιπρόσθετα, το κατατετμημένο τοπίο παρεμποδίζει την φυσική διασπορά των ειδών συμβάλλοντας στην μείωση της ροής γονιδίων και του εμπλουτισμού της ενδοειδικής γονιδιακής δεξαμενής με αποτέλεσμα την εμφανώς μειωμένη γενετική ποικιλότητα. Ενδεικτικές μελέτες αναφέρουν πως στον Κεντρικό Αμαζόνιο η αύξηση του πληθυσμού και η οικονομική ύφεση οδήγησαν σε μεγάλης κλίμακας δασικές εκχερσώσεις που συνέβαλαν στην δημιουργία πολλών κατατμημάτων  μεγέθους 1-10 ha. Ως αποτέλεσμα αυτού παρατηρήθηκε δραματική μείωση στους αριθμούς πτηνών σε ποσοστό τέτοιο που εκτιμάται ότι ακόμη και αν τα κατατμήματα αφεθούν ανεκμετάλλευτα για μια εκατονταετία οι πληθυσμοί των πτηνών δεν θα ανακάμψουν και να φτάσουν στην πρότερη κατάσταση τους [2].

Ποια θα μπορούσε όμως να είναι η συμβολή μας για απάμβλυνση του φαινομένου αυτού; Η κατάτμηση των οικοτόπων θα πρέπει αρχικά να αναγνωριστεί ως πρόβλημα σε πολιτικό επίπεδο ώστε να δημιουργηθούν οι κατάλληλες νομικές συνθήκες που θα διασφαλίζουν την διεπιστημονική αξιολόγηση κάθε μεγάλου αναπτυξιακού έργου ώστε να προλαμβάνονται φαινόμενα κατάτμησης. Επιπρόσθετα, η ανάπτυξη διαδρόμων διασύνδεσης των κατατμημάτων μέσω δημιουργίας οικολογικών γεφυρών αποτελεί βασική προϋπόθεση για περιορισμό των πτωτικών τάσεων στους πληθυσμούς που εξαπλώνονται σε υφιστάμενες κατατμημένες περιοχές [4]. Ας αποτελέσουμε όλοι μας ένα μοχλό πίεσης για αναγνώριση της κατάτμησης των φυσικών οικοτόπων ως μείζων περιβαλλοντικό πρόβλημα για να προστατεύσουμε το φυσικό μας τοπίο. Μπορούμε; 

ΠΗΓΕΣ:

[1]  http://en.wikipedia.org/wiki/Habitat_fragmentation
[2] http://www.eoearth.org/view/article/153225/
[3] http://education-portal.com/academy/lesson/habitat-fragmentation-effects-definition-causes.html#lesson
[4] http://www.iene.info/wp-content/uploads/COST341_final_report.pdf

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://en.wikipedia.org/wiki/Habitat_fragmentation#mediaviewer/File:Indiana_Dunes_Habitat_Fragmentation.jpg

Διαβάστε επίσης

Αγιόκλημα (Lonicera etrusca)

Στο μικρό περιβόλι δέκα δρασκελιές Μπορείς να ιδείς το φως του ήλιου να πέφτει σε ...