Ματσικόριδο

«…Για να βλασταίνουν σπαρτά θεόρατα /… και με κόκκινες παπαρούνες, λαλέδες και ματσικόριδα/ τα λιοκαμένα κορίτσια σου,/…» αναφέρει ο ποιητής Άντης Κανάκης σε μια ωδή προς την κατεχόμενη γη της Μεσαοριας στο ποίημα του Μεσαρίτικο Άσμα. Μερικά λουλούδια που συνθέτουν μια όμορφη και ολοζώντανη εικόνα στο μυαλό του καθενός. Το έντονο κόκκινο των παπαρούνων και τα ζωηρά χρώματα των λαλέδων εμπλουτίζονται με το μεθυστικό άρωμα από τα ματσικόριδα αφυπνίζοντας όλες μας τις αισθήσεις.
Τι γνωρίζουμε όμως για τα τόσο εύοσμα και πανέμορφα ματσικόριδα;

Το Ματσικόριδο ή αλλιώς ο Νάρκισσος ο ταζέττιος (Narcissus tazetta) αποτελεί πολυετή ποώδης φυτό της οικογένειας των Αμαρυλλίδων που χαρακτηρίζεται από μικρά λευκά άνθη με έντονη πορτοκαλοκίτρινη παραστεφάνη και χαρακτηριστικό, έντονο άρωμα. Συμμετέχει σε διάφορους τύπους οικοτόπων στην Κύπρο και είναι κοινό ιθαγενές είδος της Κύπρου αλλά και γενικότερα των χωρών της Μεσογείου [1,2,3].  Εξαπλώνεται σχεδόν σε ολόκληρο το νησί, από τον Ακάμα στο Κάβο Γκρέκο, την Κερύνεια και την Επτακώμη  σε υψόμετρο μέχρι και τα 850m και εντοπίζεται σε αγρωστώδης περιοχές, σε θαμνώνες και φρύγανα αλλά και σε δάση με αγριοελιές και χαρουπιές και δάση τραχείας πεύκης. Η ανθοφορία παρατηρείται κυρίως κατά τους μήνες Νοέμβριο με Φεβρουάριο ενώ η ανθεκτικότητα του σε συνδυασμό με την όμορφη εικόνα του και το υπέροχο συνέτειναν στην ανάπτυξη της καλλιέργειας του, πρακτική που συνεχίζεται εδώ και πολλούς αιώνες [1].

Το πρώτο συνθετικό του λατινικού ονόματος του είδους, Narcissus tazetta παραπέμπει στον μυθικό Νάρκισσο, γιο του Θεού Κηφισού και της Νύμφης Λειριόπης. Σύμφωνα με τον μύθο, ο Νάρκισσος ήταν τόσο όμορφος που όλες οι Νύμφες τον είχαν ερωτευτεί χωρίς αυτός όμως να ανταποκρίνεται στο ερωτικό τους κάλεσμα. Έτσι, οι Νύμφες ζήτησαν την τιμωρία του Νάρκισσου η οποία επήλθε όταν ο νεαρός κοίταξε τον αντικατοπτρισμό του σε μια πηγή με αποτέλεσμα να ερωτευτεί παράφορα τον εαυτό του. Μη μπορώντας λοιπόν να αποσπάσει την προσοχή του από το νερό ο νεαρός άνδρας αφήνεται στην περιοχή να αργοπεθάνει από ασιτία και στη θέση του εμφανίζεται το ομώνυμο λουλούδι με το χρυσό στεφάνι στο κέντρο του άνθους [1,2,3]. Επιπρόσθετα, το λατινικό tazetta που σηματοδοτεί το εν λόγω είδος παραπέμπει στο σχήμα της παραστεφάνης που μοιάζει με κύπελλο, δηλαδή «taza» στα ιταλικά [1].

Η ευοσμία του φυτού προσέλκυσε το ενδιαφέρον πολλών λόγιων της αρχαιότητας με την αρχαιότερη ίσως αναφορά να εντοπίζεται στους Ομηρικούς Ύμνους του 9^ου-8^ου αι. π.Χ. όπου στον «Εις Δήμητραν» Ύμνο τονίζεται η ομορφιά και η ευωδία του φυτού μέσα από τους στοίχους «…άνθος λαμπρό, χαρά τότε για τα μάτια… αθανάτων θεών και των θνητών ανθρώπων…/γλυκήτατα ευωδιάζοντας παντού, και τα πλατιά ουράνια πάνω / και κάτω όλη τη γη…» [1,2]. Επίσης αναφορές στο μιτσικόριδο εντοπίζονται στα συγγράμματα του Θεόφραστου και του Διοσκουρίδη ο οποίος μάλιστα στο «Περί ύλης ιατρικής» παραθέτει την συνταγή για την παρασκευή του ναρκίσσινου μύρου που πιστευόταν ότι είχε φαρμακευτικές ιδιότητες.

Σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, η πολύ έντονη μυρωδιά που αναδύεται από το φυτό, μπορεί να προκαλέσει μια γλυκιά υπνηλία ειδικότερα αν κάποιος βρίσκεται σε κλειστό δωμάτιο. Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, το όνομα του φυτού μπορεί να προέρχεται και από το ρήμα «ναρκόω» λόγω των ιδιοτήτων αυτών ενώ σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, το φυτό περιέχει την ουσία γαλανθαμίνη η οποία μπορεί να θεραπεύσει την άνοια και σε μεγάλες ποσότητες την νόσο του Αλτσχάιμερ [3]. Τέλος, ναρκίσσινα στεφάνια έχουν εντοπιστεί σε αρχαίους αιγυπτιακούς τάφους ενώ είναι πιθανόν να αποτελεί ένα από τα λουλούδια που χαρακτηρίζονται ως τα «κρίνα του αγρού» στα Κατά Ματθαίον και Κατά Λουκάν Ευαγγέλια αφού χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα στην παρασκευή του άγιου μύρου [1,3]. Ας προστατεύσουμε την χλωρίδα του τόπου μας και κατ’ επέκταση αυτό το μοναδικό φυτό που ομορφαίνει την φύση και γλυκαίνει την ατμόσφαιρα με το μεθυστικό του άρωμα. Ας μην προβαίνουμε σε αλόγιστη αποκοπή των άγριων πληθυσμών του είδους και ας σεβαστούμε τους φυσικούς οικοτόπους που εκφύεται το φυτό. Μπορούμε; 

ΠΗΓΕΣ:

[1] Χατζηκυριάκου Γ., 2007: Αρωματικά και Αρτυματικά Φυτά στην Κύπρο. Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 2007
[2] http://www.pentapostagma.gr/2012/04/blog-post_8479.html#.VPA2k3ysUfU
[3] http://skepteon.blogspot.com/2014/06/blog-post.html

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ: 

http://en.wikipedia.org/wiki/Narcissus_tazetta#mediaviewer/File:Narcissus-tazetta-0006a.jpg