Κρόκος ο χαρτμανιανός

65. Κρόκος ο χαρτμανιανόςΟ Κρόκος ο χαρτμανιανός με το επιστημονικό όνομα Crocus hartmanianus είναι πολυετής πόα με βολβοκόνδυλο, ύψους μέχρι 15cm. Έχει 3–4 Φύλλα, στη βάση του φυτού, γραμμοειδή, οξυκόρυφα,  ίσα ή μακρύτερα από το ύψος του άνθους κατά την άνθηση, πλάτους 1–1.5mm, άτριχα.  Τα Άνθη είναι  λευκά ή λιλά με έντονη ιώδη χροιά ή ραβδώσεις. Είναι πολύ σπάνιο φυτό, που συμπεριλαμβάνεται στα αυστηρά προστατευόμενα φυτά της Σύμβασης της Βέρνης.

Ο κρόκος ο χαρτμανιανός είναι ενδημικό είδος της Κύπρου του οποίου έχουν επιβεβαιωθεί 3 μόνο θέσεις, οι 2 στο Δάσος Μαχαιρά και η άλλη στην περιοχή Τρύπα Βουνό, στον Πενταδάκτυλο, όπου εντοπίστηκε μετά από 50 χρόνια. Τα λίγα φυτά που είχαν βρεθεί στο δασικό σταθμό Πλατανιών, το 1991, έχουν εξαφανιστεί και το φυτό δεν εντοπίστηκε ούτε στην Ασίνου όπου συλλέχθηκε το 1990, παρόλο που η περιοχή ερευνήθηκε το 2005. Υπάρχουν επίσης συλλογές (περίοδος 1905–1989) από άλλες θέσεις στο Δάσος Μαχαιρά, κοντά στην Ιερά Μονή Μαχαιρά και στα Κιόνια, που όμως δεν έχουν επιβεβαιωθεί πρόσφατα.

Το φυτό έχει κοσμητική αξία ενώ τα παλαιότερα χρόνια χρησιμοποιείτο ευρέως στην μαγειρική σαν μπαχαρικό.

Το ενδιαίτημα του φυτού είναι οι πετρώδεις πλαγιές με πυριγενή ασβεστολιθικά πετρώματα και δάση. Η άνθηση του φυτού γίνεται Ιανουάριο – Φεβρουάριο ενώ η καρποφορία Απρίλιο – Μάιο. Η φύτρωση των σπερμάτων του ευνοείται σε θερμοκρασίες 10°C και 15°C  και ολοκληρώνεται σε 60 μέρες.

Διασπείρεται με τον μηχανισμό της ατηλεχωρίας. Παρουσιάζει το φαινόμενο της αμφικαρπίας. Η αμφικαρπία χαρακτηρίζεται από το θάψιμο ενός αριθμού από τα σπέρματα κοντά στο μητρικό φυτό και είναι μία αποτελεσματική μέθοδος με την οποία εξασφαλίζεται η ατηλεχωρία. Η οικολογική σημασία που αποδίδεται στην αμφικαρπία είναι η προστασία από τα ζώα που βόσκουν και η αποφυγή της τοποθέτησης των σπερμάτων σε ένα αφιλόξενο περιβάλλον.

Πιο ειδικά η αμφικαρπία είναι μία αμυντική στρατηγική κατά την οποία τα φυτά προστατεύονται από την κατανάλωση πόρων και ενέργειας για την άσκοπη διασπορά τους σε νέα και αφιλόξενα περιβάλλοντα. Αντί αυτού διατηρούνται στο περιβάλλον του μητρικού φυτού, το οποίο εγγυάται τη διατήρησή τους. Σε αντίθεση με τη συνήθη διασπορά, κατά την οποία καλύπτονται μεγάλες αποστάσεις και καταλαμβάνονται νέοι οικότοποι, κατά την ατηλεχωρία αποφεύγεται η ευρεία διασπορά ή ακόμη δεν υπάρχει καθόλου διασπορά. Όσο πιο περιορισμένο είναι το κατάλληλο περιβάλλον για το είδος τόσο μεγαλύτερη θα είναι η απώλεια αν τα φυτά διασπείρονται εκτός της φυσικής κοινότητάς τους.

Όσον αφορά την κατάσταση διατήρησης του και οι τρεις γνωστές θέσεις βρίσκονται σε κρατική δασική γη. Στο Δάσος Μαχαιρά ο υποπληθυσμός (5.500 φυτά), απειλείται από ενδεχόμενη επέκταση ή επαναλειτουργία παρακείμενου λατομείου. Ο υποπληθυσμός στον Πενταδάκτυλο (500 φυτά) βρίσκεται σε δυσπρόσιτη περιοχή – απομονωμένη κορυφή 1 km από το τέλος χωματόδρομου – και δε φαίνεται να απειλείται.

Ο μεγαλύτερος υποπληθυσμός βρίσκεται στο κρατικό Δάσος Μαχαιρά που έχει κηρυχθεί σε Εθνικό Δασικό Πάρκο. Ο δεύτερος υποπληθυσμός, βρίσκεται σε κρατικό δάσος που έχει επιλέγει για ένταξη στο δίκτυο Natura 2000, αλλά δεν έχει προταθεί ακόμα λόγω της τουρκικής κατοχής.

Εμείς μπορούμε να συνεισφέρουμε στην προστασία του κρόκου του χαρτμανιανού; Όλο και περισσότερο, κάθε απόφαση μας, ατομική ή μέσα στην οικογένεια μας, στην εργασία ή στο σχολείο μας έχει σημαντικό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον. Οι καθημερινές μας συνήθειες θα καθορίσουν πώς θα είναι ο πλανήτης στον οποίο ζούμε, αλλά και τι περιβάλλον θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Είναι σημαντικό να γίνει μια προσπάθεια επανεντοπισμού του φυτού στην περιοχή Ασίνου και σε άλλες περιοχές στα Δάση Μαχαιρά, Αδελφοί και Πενταδακτύλου. Μπορεί επίσης να γίνει μια εφαρμογή προγραμμάτων παρακολούθησης καθώς και αποφυγή ανανέωσης της άδειας λατόμευσης στο Δάσος Μαχαιρά. Μπορούμε;  

ΠΗΓΕΣ:
[1] http://nemertes.lis.upatras.gr/jspui/bitstream/10889/4286/3/Nimertis_Karagianni(b).pdf
[2] Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://www.moa.gov.cy
©Τμήμα Δασών (Φωτογραφικό υλικό)

Διαβάστε επίσης

Αγιόκλημα (Lonicera etrusca)

Στο μικρό περιβόλι δέκα δρασκελιές Μπορείς να ιδείς το φως του ήλιου να πέφτει σε ...