Οφρύς η Κοτσιεία

Πολυετής, όρθια, εύρωστη πόα, ύψους 10-30cm, με σφαιρικούς ή ωοειδείς κονδύλους.  Φύλλα 3-6, ελλειπτικά εώς λογχοειδή. Ταξιανθία 3-10 άνθη, σε σπειροειδή διάταξη στην κορυφή του βλαστού. Σέπαλα 3, πράσινα ή ελαφρώς ρόδινα. Πέταλα 3, τα δύο πλευρικά ελαιοπράσινα με κοκκινωπή απόχρωση γλωσσάριο ελλειπτικό , σκοτεινοπορφυρό, καστανό ή βαθύ πορφυροϊώδες, βελούδινο.

Το μελισσάκι του κότσιη όπως αλλιώς ονομάζεται είναι ενδημικό φυτό της Κύπρου και έχει εντοπιστεί σε τουλάχιστον 30 θέσεις. Το συναντούμε κυρίως σε φρυγανότοπους και θαμνώνες, λιβάδια, αραιά πευκοδάση, όρια αγρών και χέρσα γη, υγρές θέσεις και σε ασβεστολιθικά πετρώματα.

Ανθίζει την περίοδο Μάρτιο – Απρίλιο και η καρποφορία του είναι το Μάιο. Συχνά πολλά άνθη αποβάλλονται, λόγω απουσίας του επικονιαστή, με περιορισμένη δυνατότητα εγγενούς αναπαραγωγής. Οι ώριμες κάψες διατηρούνται πάνω στα φυτά για μερικές μέρες πριν ανοίξουν  για να απελευθερώσουν τα σπέρματα.

Σχηματίζει μικρές αποικίες, που συνήθως αποτελούνται από 10-100 φυτά, με μερικές εξαιρέσεις όπως στο Μάμμαρι, τη χερσόνησο Ακρωτηρίου, στο Μιτσερό και κοντά στην Αλάμπρα όπου το μέγεθος των υποπληθυσμών είναι 200 μέχρι 500 άτομα. Ο συνολικός πληθυσμός δεν ήταν δυνατόν να υπολογιστεί με ακρίβεια, λόγω της σποραδικής εμφάνισης του φυτού σε μικρές ομάδες, σε πολύ μεγάλη εκτάση. Στις θέσεις που απογράφηκε, καταμετρήθηκαν  συνολικά τουλάχιστον 1800 φυτά. Ο μεγαλύτερος υποπληθυσμός βρίσκεται στο Μάμμαρι, με περίπου 500 φυτά σε 2 θέσεις.

Οι περισσότεροι υποπληθυσμοί βρίσκονται σε ιδιωτική γη χωρίς κανένα καθεστώς προστασίας. Επειδή απαντά σε ασβεστολιθικά πετρώματα, απουσιάζει από τον κύριο όγκο των δασικών περιοχών στις ελεύθερες περιοχές με εξαίρεσεις τον Ακάμα και το Αρκωτήρι. Στις κατεχόμενες περιοχές, υπάρχουν μερικοί υποπληθυσμοί σε δασική γη όπως στον Πενταδάκτυλο και Καρπασία, που δεν κατέστη δυνατό να χαρτογραφηθούν και να καταμετρηθούν.

Επειδή οι πιο πολλοί υποπληθυσμοί απαντούνται σε χαμηλά υψόμετρα, σε περιοχές με έντονες ανθρωπογενείς επιδράσεις, ο πληθυσμός φθίνει  και ήδη έχει καταστραφεί ή υποβαθμιστεί σε μερικές θέσεις, κυρίως στην περιοχή της μείζονος Λευκωσίας, Μεσαορίας και Λάρνακας-Λεμεσού.  Οι κυριότερες απειλές είναι  η οικιστική και τουριστική ανάπτυξη, η κατασκευή δρόμων, οι εκχερσώσεις για διάφορους άλλους σκοπούς και η υπερσυλλογή από ερευνητές. Η αδυναμία εγγενούς αναπαραγωγής του είδους, πιθανώς να συνιστά μια επιπρόσθετη απειλή.

Οι θέσεις στο Εθνικό Δασικό Πάρκο Αθαλάσσας, μία θέση στην Κόσιη καθώς και μέρος του υποπληθυσμού στο Ακρωτήρι βρίσκονται σε κρατική δασική γη. Επίσης, οι υποπληθυσμοί στις περιοχές Μάμμαρι, Μιτσερό-Κάτω Μονή, Άγιος Σωζόμενος και Αλυκή Λάρνακας βρίσκονται σε προτεινόμενες περιοχές Natura 2000, αλλά δεν έχουν ακόμη προταθεί, η πρώτη λόγω του ότι βρίσκεται σε Βρετανική Βάση και η δεύτερη λόγω της τουρκικής κατοχής.

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς: Οπωσδήποτε χρειάζεται να γίνει περαιτέρω έρευνα και πιο ακριβής απογραφή  και χαρτογράφηση των υποπληθυσμών αυτής της εντυπωσιακής ορχιδέας  Πολύ χρήσιμη θα ήταν και η εγκατάσταση του φυτού σε βοτανικούς κήπους. Πολλοί σπεύδουν να φωτογραφίσουν το μελισσάκι, πρέπει όμως να είναι προσεκτικοί να μην το καταστρέφουν. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης, από διάφορες Ευρωπαϊκές οδηγίες (92/43/ΕΕ) και από την Κυπριακή Εναρμονιστική Νομοθεσία [153 (Ι) /2003].Μπορούμε;

ΠΗΓΕΣ:
[1] http://lsg.ucy.ac.cy/Flora/Flora_Official/Index/Index.html
[2] Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου. Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
Φωτογραφικό Αρχείο ΚΥ.Κ.Π.Ε.Ε.