Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας & Εκπαίδευσης – Κυκπεε
Η Κύπρος μπορεί να αποτελεί μία μικρή κουκίδα στο χάρτη του κόσμου, αλλά είναι πολύ σημαντικό ότι χαρακτηρίζεται σπουδαίο νησί ανά το παγκόσμιο από την τεράστια βιοποικιλότητα που έχει σε χλωρίδα και πανίδα. Γνωρίζατε ότι έχουν καταγραφεί μέχρι και 5.000 διαφορετικά είδη εντόμων που εμφανίζονται σε διαφορετικές χρονικές στιγμές στο τόπο μας;
Ειδικότερα με το καλωσόρισμα της άνοιξης, η φθινοπωρινή εικόνα αντικαθιστάται από μια απίστευτη ομορφιά χρωμάτων με την άνθιση της χλωρίδας του τόπου μας. Σίγουρα το «μαρτούι» είναι γνωστό σε αρκετούς. Έχετε ποτέ όμως αναρωτηθεί τι ακριβώς είναι το «μαρτούι»; Το μαρτούι είναι ένα ασπόνδυλο έντομο που αποτελεί το πρώτο στάδιο μεταμόρφωσής του σε πεταλούδα. Έχει το επιστημονικό όνομα Ocnogyna (loweii) Cypriaca και ανήκει στο είδος κάμπιας στην τάξη λεπιδόπτερων της οικογένειας Artiicadae [1,6].
Η κάμπια, η προνύμφη των λεπιδοπτέρων εντόμων είναι ασπόνδυλο και σχηματίζεται από το αυγό μιας πεταλούδας. Έχει σκωληκόμορφο και μαλακό σώμα σε σχήμα που μοιάζει με μικρό κύλινδρο. Το σώμα της κάμπιας είναι σκεπασμένο με χνούδι και έχει έντονα χρώματα. Τρέφεται με φύλλα συνήθως ενός συγκεκριμένου μόνο φυτού και είναι δυνατόν να καταστρέψει ολόκληρες καλλιεργήσιμες εκτάσεις. Η κάμπια κλείνεται μέσα στο κουκούλι της μέχρι να μεταμορφωθεί σε χρυσαλλίδα. Όταν μεγαλώσει αρκετά, τότε το κουκούλι αυτό σπάζει και βγαίνει από μέσα η χρυσαλλίδα που εσωτερικά μεταμορφώνεται σιγά-σιγά σε πεταλούδα. Από τα αυγά μίας πεταλούδας μπορεί να σχηματιστούν πολλές κάμπιες, αλλά ελάχιστες από αυτές καταφέρνουν να ωριμάσουν και να επιβιώσουν [2,3,6].
Η κυπριακή κάμπια ή κοινώς το «μαρτούι» είναι ενδημικό είδος της Κύπρου. Εμφανίζεται κυρίως τέλος Φεβρουαρίου με αρχές του Μάρτη γι’ αυτό και ονομάζεται έτσι. Το σώμα της έχει χρώμα μαύρο και είναι καλλυμένο με χνούδι. Έχει πολύ μικρό μέγεθος που φτάνει μέχρι και τις 8 ίντζες. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του μοναδικού είδους κάμπιας είναι ότι από τη στιγμή που θα εκκολαφθούν από το κουκούλι τους μένουν συσωρευμένες αρκετές μαζί σε ένα σημείο και όταν περίπου φτάσουν να έχουν μέγεθος 1 με 2 ίντζες, τότε σκορπίζονται σε διαφορετικά σημεία στο χώρο [6].
Η εικόνα που δημιουργούν στη φύση είναι σαν μια μαύρη μικρή μπάλα. Όλες οι κάμπιες βρίσκονται η μία πάνω στην άλλη μέχρι να μεγαλώσουν αρκετά και να ελευθερωθούν από το κουκούλι τους. Αποτελούν τροφή για πουλιά και άλλα διάφορα μικρά έντομα, γι’ αυτό και μερικά είδη κάμπιας έχουν ιδιαίτερους χρωματισμούς που τους επιτρέπουν να καμουφλάρονται στη φύση. Το είδος της κυπριακής κάμπιας ξεχωρίζει στη φύση λόγω του έντονου μαύρου χρώματος και έχει δυσάρεστη γεύση καθώς επίσης είναι δηλητηριώδης [4,5].
Μια πεποίθηση που είναι κοινή για πολλούς ανθρώπους είναι ότι αν κάποιος πατήσει τα «μαρτούθκια» εσκεμμένα ή από απροσεξία, τότε η μοίρα του είναι καθορισμένη και θα μείνει φαλακρός/ή για πάντα. Η μόνη λύση για να αποφύγεις τη κακοτυχία αυτή είναι να φοράς ένα από τα βραχιολάκια που φτιάχνονται τέλος του Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου. Πολλοί φτιάχνουν μικρά βραχιολάκια από κλωστή που είναι μπλεγμένα δύο ή τρία χρώματα, συνήθως το κόκκινο και το άσπρο χρώμα. Αυτό είναι ένα έθιμο που υπάρχει κυρίως στην Κύπρο και στην Ελλάδα. Η κατασκευή αυτή του μοναδικού αυτού βραχιολιού συμβολίζει το καλωσόρισμα της άνοιξης. Στην Κύπρο ονομάζεται «μαρτούι». Στην Ελλάδα και συγκεκριμένα στη περιοχή της Φλώρινας ονομάζεται «Μαρτίνγκα» και στα Ιωάννινα «Μαρτίτσι» [2].
Επίσης, πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι αν φορέσουν αυτό το βραχιολάκι θα προστατευθούν από τον ήλιο. Ακόμα, όσοι καταφέρουν να κρατήσουν στο χέρι τους το βραχιολάκι αυτό χωρίς να καταστραφεί μέχρι και τις 31 Μαρτίου, τότε μπορούν να το αφήσουν σε μία τριανταφυλλιά για να το πάρουν τα χελιδόνια και να φτιάξουν τις φωλιές τους.
Η κάμπια της Κύπρου ή αλλιώς το «μαρτούι» συνδέεται με πολλά έθιμα και πεποιθήσεις του τόπου μας. Ακόμα, αποτελούν το προμήνυμα της άνοιξης και τα οποία θα μεταμορφωθούν σε πεταλούδες. Κάνοντας κακό, λοιπόν στα «μαρτούθκια» καταστρέφεται την ίδια στιγμή ο κύκλος της πεταλούδας που με την ύπαρξη τους ομορφαίνουν τις ανοιξιάτικες μέρες.
Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στη προστασία και της κυπριακής πανίδας και χλωρίδας, που παράλληλα έτσι προστατεύονται και το φυσικό ενδιαίτημα των διαφόρων οργανισμών. Ας αποφύγουμε τους ανεξέλεγκτους ψεκασμούς και τη χρήση των εντομοκτόνων που απομακρύνουν ή απειλούν την βιωσιμότητα των οργανισμών αυτών. Ας κρατήσουμε αυτούς τους οργανισμούς ζωντανούς για την ανάπτυξη της βιοποικιλότητας του τόπου μας. Μπορούμε;
