Λεσσεψιανοί μετανάστες, οι «εισβολείς» που κυριεύουν την Μεσόγειο

Τα νερά της Μεσογείου Θάλασσας γίνονται κάθε χρόνο η καινούργια κατοικία όλο και περισσότερων ειδών θαλάσσιας πανίδας της Ερυθράς Θάλασσας. Η μεταναστευτική αυτή κίνηση υλοποιείται κυρίως μέσου του υδάτινου περάσματος της Διώρυγας του Σουέζ από το 1869, χρονολογία δημιουργίας της διώρυγας, και οι μετανάστες αυτοί ονομάζονται «λεσσεψιανοί» από το επώνυμο του αρχιτέκτονά της Γάλλου Φερδινάνδου Λεσσέψ [1,2,3,4,7,9]. Λεσσεψιανά είδη, επίσης, μεταναστεύουν στην Μεσόγειο και από τον Ατλαντικό ωκεανό, μέσω των Στενών του Γιβραλτάρ [3,5]. Μετά την άφιξη τους στο νέο περιβάλλον της Μεσογείου, οι λεσσεψιανοί αυτοί μετανάστες δημιουργούν αρχικά ένα βιώσιμο πληθυσμό και σε μετέπειτα στάδιο αυξάνονται και εξαπλώνονται [8].

Τα αίτια της μετανάστευσης αυτής εντοπίζονται στη ναυτιλία, στις ιχθυοκαλλιέργειες, στο εμπόριο ειδών ενυδρείου, αλλά κυρίως στη Διώρυγα του Σουέζ [3,6,7]. Στην Ελλάδα, ο πρώτος μετανάστης έκανε την εμφάνιση του το 1924 [6], ενώ στην Κύπρο τέσσερα χρόνια αργότερα [7]. Από τα μέσα του 20ού αιώνα, παρατηρείται συνεχώς διπλασιασμός του ρυθμού εμφάνισης των μεταναστών αυτών. Ειδικότερα, ενώ στη δεκαετία του 1950 είχαν καταγραφεί στην Μεσόγειο λιγότερα από 40 λεσσεψιανά είδη, σήμερα απαριθμούνται πάνω από 300 [3, 8, 9].

Η μεγάλη και διαρκώς επιταχυνόμενη μετανάστευσή τους τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται στην προοδευτική αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της Μεσογείου [2,6,7]. Η κλιματική αυτή αλλαγή έχει παίξει καθοριστικό ρόλο στην επιδείνωση του προβλήματος της εισβολής λεσσεψιανών ειδών στην Μεσόγειο και στην όλο και βορειότερη επέκτασή τους, καθώς το περιβάλλον γίνεται πιο οικείο για να ζήσουν τα θερμόφιλα είδη της Ερυθράς Θάλασσας [2,3,6]. Η άμβλυνση της μετανάστευσης προέκυψε, επίσης, και λόγω και της πρόσφατης βάθυνσης της διώρυγας του Σουέζ. Προηγουμένως διάφοροι φυσικοί μηχανισμοί λειτουργούσαν προστατευτικά, ανακόπτοντας την πορεία πολλών ειδών προς τη Μεσόγειο. Τότε το πλάτος της διώρυγας ήταν μικρό, το βάθος της ρηχό και το μήκος της μεγάλο, γεγονός που έκανε δύσκολη τη δημιουργία ρεύματος. Επιπλέον, η διώρυγα περνούσε μέσα από λίμνες με υψηλή περιεκτικότητα σε αλάτι, περιβάλλοντα αφιλόξενα για την πλειονότητα των ειδών, γεγονός που δεν παρατηρείται πλέον σήμερα λόγω της αυξανόμενης ροής νερού στο κανάλι [6].

Όσον αφορά την Ελλάδα, μέχρι το 2014, είχαν καταγραφεί 42 λεσσεψιανά είδη [6], ενώ στην Κύπρο, σύμφωνα με πρόσφατα ερευνητικά αποτελέσματα (Iglésias & Frotté, 2015), 35 είδη [7]. Εντούτοις, πολλά είναι ακόμη τα είδη που δεν έχουν αναγνωριστεί και καταγραφεί [7]. Τα είδη αυτά για εκατόν πενήντα χρόνια σχεδόν συνυπάρχουν με τα μεσογειακά είδη και έχουν προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες της Μεσογείου Θάλασσας, «εμπλουτίζοντας» ή «αλλοιώνοντας» το οικοσύστημά της [4,7]. Παρόλα αυτά οι συνέπειες της μετανάστευσης αυτής δεν έχουν εντοπιστεί με ακρίβεια, γι’ αυτό και απαιτείται ευρύτερη επιστημονική μελέτη [2]. Κάποια είδη είναι επικίνδυνα (π.χ. λαγοκέφαλος) και κάποια έχουν αποκτήσει ιδιαίτερη εμπορική αξία [2]. Πιθανόν η μοναδική βιοποικιλότητα της Μεσογείου να βρίσκεται σε κίνδυνο. Οι ρυθμοί της μετανάστευσης αυτής δείχνουν ένα γρήγορο και μόνιμο εποικισμό που σε βάθος χρόνου πιθανώς να επιφέρει σημαντικές επιπτώσεις σε ιθαγενή είδη και να αλλάξει την οικολογία των θαλασσών [6,8]. Απαιτείται, λοιπόν, άμεση δράση για περιορισμό της μεταναστευτικής αυτής επέκτασης με δραστικά μέτρα, χωρίς να πληγεί βέβαια η βιοποικιλότητα του θαλάσσιου οικοσυστήματος.

ΠΗΓΕΣ:
[1] http://www.ethnos.gr/koinonia/arthro/kindynos_thanatos_o_lagokefalos-64362489/
[2] http://www.kathimerini.gr/328852/article/epikairothta/ellada/eisvolh-leseyianwn-metanastwn-apo-thn-ery8ra-sth-mesogeio
[3] http://kpe-kastor.kas.sch.gr/biodiversity_site/b/article15.htm
[4] http://politis.com.cy/article/lesepsianoi-metanastes-pantou
[5] http://www.wwf.gr/images/pdfs/fishes.pdf
[6] http://www.kathimerini.gr/848552/article/epikairothta/perivallon/eisvoleis-apo-to-soyez-kyrieyoyn-th-mesogeio
[7] Iglésias, S., & Frotté, L. (2015). Alien marine fishes in Cyprus: update and new records. Aquatic Invasions, 10(4), 425-438.
[8] Nawrot, R., Chattopadhyay, D., & Zuschin, M. (2015). What guides invasion success? Ecological correlates of arrival, establishment and spread of Red Sea bivalves in the Mediterranean Sea. Diversity and Distributions, 21(9), 1075-1086.
[9] Τα 100 σημαντικότερα είδη ψαριών των κυπριακών θαλασσών, Τμήμα Αλιείας και Θαλάσσιων Ερευνών Υπουργείου Γεωργίας, Φυσικών Πόρων και Περιβάλλοντος, 2011

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://www.kathimerini.gr/328852/article/epikairothta/ellada/eisvolh-leseyianwn-metanastwn-apo-thn-ery8ra-sth-mesogeio