Φίνα (ή Οχιά ή Κουφή)

«Φόβος και τρόμος η φίνα», μια φράση που αναγράφεται συχνά πυκνά στους υπέρτιτλους των ΜΜΕ θέλοντας να προειδοποιήσει τους πολίτες για την επικινδυνότητα των εν λόγω φιδιών σπέρνοντας παράλληλα πανικό σε μικρούς και μεγάλους.   Τι πραγματικά γνωρίζουμε όμως για το ερπετό αυτό και ποιοι οι μύθοι και οι πραγματικότητες γύρω από την ύπαρξη του;  

Η φίνα, κουφή ή κοντονούρα όπως συχνά ονομάζεται στην Κύπρο με το λατινικό όνομα Macrovipera lebetina αποτελεί ένα από τα 320 διαφορετικά είδη οχιάς και το μοναδικό αντιπρόσωπο της οικογένειας στην Κύπρο. Χαρακτηρίζεται κυρίως από το πολύ χοντρό σώμα με ανοιχτόχρωμο χρωματισμό και άτονα κηλιδωτά σχέδια στην ράχη που καταλήγει σε ιδιαίτερα κοντή ουρά δίνοντας την εντύπωση ότι το σώμα «κόβεται» απότομα στην περιοχή της ουράς [1,2]. Το κεφάλι είναι ιδιαίτερα τριγωνικό διαφοροποιώντας το συγκεκριμένο φίδι από τα υπόλοιπα 7 που συναντώνται στην Κύπρο, ενώ χαρακτηριστική θεωρείται και η κόρη του ματιού η οποία είναι κάθετη και διαστέλλεται το βράδυ για να ενισχύσει την νυχτερινή όραση του φιδιού.    Το φίδι αυτό συναντάται σε ολόκληρο το νησί, από παραθαλάσσιες περιοχές μέχρι και την κορυφή του Ολύμπου, κυρίως κοντά σε πετρώδεις / θαμνώδεις πλαγιές και σε σημεία με εύκολη πρόσβαση σε νερό (ρυάκια, ποτάμια, ταμιευτήρες νερού κλπ). Τρέφεται κυρίως με πουλιά και τρωκτικά τα οποία συλλαμβάνει με στήσιμο ενέδρας αφού το χρώμα του σώματος του φιδιού ευνοεί την απόκρυψη [1,2,3]. Όταν η λεία προσεγγίσει, το φίδι επιτίθεται αστραπιαία και δαγκώνει το θύμα εκχύνοντας το δηλητήριο ενώ στην συνέχεια επιστρέφει στην αρχική της θέση περιμένοντας το δηλητήριο να δράσει και να εξοντώσει το θήραμα. Η αναπαραγωγική περίοδος του φιδιού ορίζεται μεταξύ Απριλίου – Ιουνίου ενώ η ωοτοκία συμβαίνει κατά το τέλος της θερινής περιόδου όπου το θηλυκό άτομο γεννά 15-25 αυγά η επώαση των οποίων διαρκεί 35 περίπου μέρες[1,2,3].

Η φίνα αποτελεί το μοναδικό από τα 3 δηλητηριώδη φίδια της Κύπρου του οποίου το δηλητήριο είναι επικίνδυνο για τον άνθρωπο αφού προκαλεί καταστροφή των ερυθρών αιμοσφαιρίων ενώ προκαλεί παράλυση και καταστροφή των ιστών στο σημείο δαγκώματος. Η φίνα όμως, αντίθετα με την λανθασμένη κοινή αντίληψη δεν είναι επιθετική προς τον άνθρωπο και δεν στήνει ενέδρες αλλά επιτίθεται μόνο εάν νιώσει ότι απειλείται ή εάν πατηθεί κατά λάθος από τον άνθρωπο μέσα στις περιοχές του ενδιαιτήματος της [1]. Επιπρόσθετα, η αντίληψη ότι στην Κύπρο η φίνα μπορεί να φτάσει σε μήκος που να ξεπερνά τα 2m και παρουσιάζει κέρατο στην πρόσθια περιοχή του κεφαλιού δεν αποτελούν επιστημονικά τεκμηριωμένα στοιχεία αλλά αποτέλεσμα παρανόησης των έντονων εποφθαλμικών φολίδων και υπολειμμάτων παλαιού δέρματος που παραμένουν στο κεφάλι του φιδιού κατά την περίοδο αλλαγής δέρματος. Τέλος, μύθο αποτελεί και η αντίληψη ότι οι φίνες εντοπίζονται πάντα σε ζεύγη καθώς και το ότι γεννούν μικρά τα οποία τυγχάνουν μητρικής φροντίδας κατά τους πρώτους μήνες της ζωής τους αφού και οι φίνες όπως όλα τα άλλα φίδια της Κύπρου είναι ωοτόκα [1,2].

Η δηλητηριώδης φύση της φίνας φαίνεται να κέντρισε το ενδιαφέρον του Κυπριακού λαού ο οποίος συμπεριέλαβε το ερπετό σε αστικούς μύθους και ιστορίες. Χαρακτηριστικά αναφέρεται το παραδοσιακό τραγούδι «Τ’ Αη Γιωρκού» στο οποίο γίνεται αναφορά σε ένα «μεγάλο δράκοντα» που εικάζεται ότι πρόκειται για φίνα.

Η μεγαλύτερη απειλή για την φίνα σήμερα δεν είναι άλλη παρά η άγνοια του ανθρώπου αφού βασιζόμενος στον φόβο και στην ημιμάθεια του σκοτώνει τις φίνες όπου και αν εντοπιστούν, ακόμη και αν ο ίδιος ο άνθρωπος έχει εισβάλει στο φυσικό ενδιαίτημα του ζώου. Ας αποφύγουμε την άσκοπη θανάτωση των φίνων που δεν αποτελούν άμεση απειλή για τον άνθρωπο προστατεύοντας έτσι την ερπετοπανίδα και γενικότερα την βιοποικιλότητα του τόπου μας.   

ΠΗΓΕΣ:

[1] Νικολάου Χ., Παφίλης Π., Λυμπεράκης Π., 2014: Τα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου. Ερπετολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, 2014
[2] http://www.cypruspet.com/component/content/article?id=191
[3] http://en.wikipedia.org/wiki/Macrovipera_lebetina

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://www.moa.gov.cy/moa/fd/fd.nsf/0/57C373CC01CC8607C225707300303EAA/$file/%CE%A6%CE%AF%CE%BD%CE%B1%20-%20Macrovipera%20lebetinaLrg.jpg?OpenElement