Ο Ψαραετός ή ο Πανδίων ο αλιαετός είναι ένα αρκετά μεγάλο αρπακτικό πουλί, με επιστημονικό όνομα Pandion haliaetus, όνομα το οποίο πήρε από τον Αθηναίο βασιλιά Πανδίωνα, τον παππού του Θησέα [2]. Είναι μεταναστευτικό πουλί, το οποίο επισκέπτεται το νησί μας κατά τις μεταναστεύσεις του [1,2]. Αποτελεί ένα τα σπανιότερα είδη αετών στην Ευρώπη που τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια και τον μοναδικό ψαραετό που ανήκει στην οικογένεια Pandionidae [1,2,3,4].
Κατά την πτήση του ο ψαραετός μοιάζει πολύ με γλάρο, γι’ αυτό και πολύ συχνά τα δύο πουλιά συγχέονται μεταξύ τους. Το χρώμα του ψαραετού είναι σκούρο καστανό στην πλάτη και χιονόλευκο στο κάτω μέρος, με εξαίρεση τις σκουρόχρωμες κηλίδες στον καρπό και τον λαιμό που σχηματίζουν ένα περιλαίμιο, το οποίο στα θηλυκά είναι μεγαλύτερο και εντονότερο [1,2]. Ο χρωματισμός αυτός καθιστά αδύνατο τον εντοπισμό του από τα θηράματά τους εν πτήση [2]. Στο στήθος του έχει σκούρα φαρδιά λουρίδα. Το πίσω μέρος του είναι ασπριδερό με λίγα ανασηκωμένα φτερά που μοιάζουν με κατσαρό λοφίο [1]. Οι μακριές φτερούγες του έχουν μία χαρακτηριστική καμπή στο ύψος του καρπού και το κάτω μέρος της ουράς έχει λευκές και καφέ λωρίδες [2]. Τα πόδια του και το κήρωμα έχουν ανοιχτό μπλε χρώμα, το ράμφος μαύρο και τα μάτια κίτρινα [1,2]. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα στον χρωματισμό του είναι η σκούρα λωρίδα από τα μάτια στο πάνω μέρος του κεφαλιού του. Γενικά δεν παρουσιάζουν έντονο φυλετικό διμορφισμό, εκτός από το μέγεθος. Τα θηλυκά άτομα είναι μεγαλύτερα από τα αρσενικά. Το μέγεθος των θηλυκών είναι 60-66 εκατοστά ενώ τον αρσενικών 50-55 εκατοστά [2].
Το γεγονός ότι τρέφεται αποκλειστικά με ψάρια, του προσθέτει χαρακτηριστικά που τον διακρίνουν από τα άλλα αρπακτικά. Τα πόδια του είναι ιδιαίτερα μακριά με πολύ γαμψά νύχια. Τα δύο δάκτυλα των ποδιών του παρουσιάζουν την ιδιομορφία να είναι γυρισμένα αντίθετα και να έχουν στο κάτω μέρος αγκαθωτά λέπια, τα οποία να του επιτρέπουν να πιάνει με ευκολία και πιο σταθερά την λεία του [2,3,4]. Το φτέρωμα του είναι πυκνό και επικαλύπτεται με μία ελαιώδη ουσία. Τα ρουθούνια του μπορούν να κλείνουν ερμητικά ως προστασία από το νερό, όταν βουτάει για να αρπάξει τα ψάρια. Συγκατοικεί με ευκολία με άλλα άτομα του ίδιου είδους, γεγονός σπάνιο για την ομάδα των αρπακτικών [2].
Το ενδιαίτημα τροφοληψίας του είδους περιλαμβάνει όλους τους τύπους φυσικών ή τεχνητών υγροτόπων, όπου υπάρχει άφθονη τροφή [4]. Πέρα από ψάρια μικρού και μεσαίου μεγέθους, πολύ σπάνια μπορεί να κυνηγήσει και μικρά θηλαστικά, ερπετά και πτηνά. Σύμφωνα με έρευνες ο ψαραετός δεν επηρεάζει αρνητικά τους πληθυσμούς των θηραμάτων του, καθώς τρέφεται με κυρίως άρρωστα και γέρικα άτομα [2,4]. Αρπάζει τα θηράματά του με ελεύθερη πτώση σε θεαματική ταχύτητα, κάθετα με τα πόδια τεντωμένα μπροστά, ώστε να είναι αυτά τα πρώτα που θα μπουν μέσα στο νερό, λυγίζει τις φτερούγες του προς τα πίσω και χάνεται μέσα στο νερό [2,3]. Αμέσως μετά βγαίνει από το νερό και αποκτά ύψος με δυνατά χτυπήματα των φτερούγων του [2].Οι μύες των ποδιών και των φτερούγων του είναι πάρα πολύ ισχυροί, ώστε να μπορεί να σηκώνει ψάρια που έχουν το ίδιο βάρος με αυτόν [1].
Φτιάχνει τις φωλιές του σε απόσταση μέχρι 5 km από θάλασσα, λιμνοθάλασσες, δέλτα ποταμών, ποτάμια, λίμνες, τεχνητούς συλλέκτες νερού ή άλλες υδάτινες λεκάνες. Το θηλυκό γεννά δύο μέχρι τέσσερα αβγά και τα εναποθέτει στη φωλιά του. Ξεκινά η επώαση με την εναπόθεση του πρώτου αβγού, η οποία διαρκεί περίπου 40 ημέρες, και οι νεοσσοί εκκολάπτονται με την σειρά εναπόθεσης τους ως αυγά. Κατά τη διάρκεια της επώασης και μέχρι οι νεοσσοί να πετάξουν από την φωλιά, το αρσενικό εξασφαλίζει τροφή για το θηλυκό και τους νεοσσούς [2].
Οι μεγαλύτερες απειλές του ψαραετού αποτελούν η λαθροθηρία, η συλλογή των αυγών του και η καταστροφή των φωλιών τους, καθώς θεωρείται ανταγωνιστής των αλιευτικών δραστηριοτήτων του ανθρώπου, παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τις αναπαραγωγικές τους ικανότητες [2,4]. Λόγω της πολύ μεγάλης γεωγραφικής του εξάπλωσης και το μεγάλου αριθμού αναπαραγόμενων ζευγαριών το IUCN τον κατατάσσει ανάμεσα στα είδη ελάχιστης ανησυχίας (LC) [2,4]. Επιπλέον, περιλαμβάνεται στα Παραρτήματα της Σύμβασης CITES (Convention on International Trade in Endangered Species of Wild Fauna and Flora) για το Διεθνές Εμπόριο των Ειδών της Άγριας Πανίδας και Χλωρίδας που Κινδυνεύουν με Εξαφάνιση, καθώς και στο παρ. Ι της Οδηγίας για τα πουλιά (79/409/EE). Ανήκει στην κατηγορία 3 SPEC (Species of European Concern, 3: Απειλείται ή μειώνεται στην Ευρώπη αλλά έχει μεγαλύτερη γεωγραφική κατανομή). Τέλος, προστατεύεται από τη σύμβαση της Βέρνης για τη διατήρηση της άγριας ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, καθώς και τη συνθήκη της Βόννης για προστασία των μεταναστευτικών ειδών [4].
ΠΗΓΕΣ:
[1] Τα πουλιά της Κύπρου, Όλα τα πουλιά που φωλιάζουν στην Κύπρο και 200 άλλα μεταναστευτικά είδη, Λουκάς Χριστοφόρου, AFIAP, Λευκωσία 1998
[2] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A8%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B5%CF%84%CF%8C%CF%82
[3] https://www.katakali.net/drupal/ierakomorfa/psaraetos
[4] http://www.pamepreveza.gr/AllArticles/tabid/142/articleId/132596/categoryId/6/Default.aspx
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
Ken Thomas – KenThomas.us (personal website of photographer)
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A8%CE%B1%CF%81%CE%B1%CE%B5%CF%84%CF%8C%CF%82