Home / Ραδιοφωνική Εκπομπή - Περιβάλλον για Όλους / Αλογάκι της Παναγίας, ένα όχι και τόσο «αθώο» έντομο

Αλογάκι της Παναγίας, ένα όχι και τόσο «αθώο» έντομο

Το έντομο μάντης, ένα από τα πιο ξεχωριστά αλλά άγνωστα στην πραγματικότητα έντομα, ανήκει στην οικογένεια Μαντίδαι (Mantidae) έχει επιστημονικό όνομα Mantis Religioza (2,3). Ονομάστηκε έτσι το 1838 από τον εντομολόγο Χέρμαν Μπούρμαϊστερ, λόγω της στάσης των μπροστινών ποδιών, τα οποία υψώνονται σαν σε προσευχή (1). Το επιστημονικό όνομα Μάντης προέρχεται από την ελληνική λέξη προφήτης ή μάντης. Στην Κύπρο τον Μάντη τον γνωρίζει ο λαός με διάφορες ονομασίες, όπως προσευχητής και ικέτης, λόγω της στάσης του σώματός του και της απατηλής ταπεινής στάσης του όταν κυνηγά για την τροφή του. Σε μετάφραση η επιστημονική του ονομασία θα λέγαμε ότι πρόκειται για τον «προσευχόμενο μάντη». Επιπλέον, όταν είναι σε θέση αναμονής τα μπροστινά του πόδια κρατιούνται ψηλά σε στάση παράκλησης προς τον ουρανό. Το πιο γνωστό του όνομα όμως είναι «αλογάκι της Παναγίας». «Αλογάκι» ονομάζεται λόγω του τριγωνικού κεφαλιού με τα μεγάλα μάτια και της όρθιας στάσης που παίρνει και ένα άλογο όταν σηκώνεται στα πίσω πόδια. «Της Παναγίας», λόγω της στάσης με διπλωμένα τα μπροστινά του πόδια και την ακινησία  ενός πιστού όταν προσεύχεται στην Παναγία (2,3).

Στα μικρά είδη, τα ενήλικα μπορεί να είναι μόνο ένα χιλιοστόμετρο, ενώ τα μεγαλύτερα είδη (Tenodera και Archimantis) αποκτούν μήκος μέχρι 15 εκατοστά. Γενικά, τα δύο φύλα έχουν άνισο μέγεθος, καθώς τα θηλυκά είναι πιο μεγάλα, σχεδόν διπλάσια από τα αρσενικά και πιο επιθετικά (1,2,3). Το σώμα σε όλα τα είδη είναι μακρόστενο και είναι το μοναδικό έντομο που έχει την ικανότητα να περιστρέφει το κεφάλι του γύρω τον άξονα του μέχρι 180°. Οι σύνθετοι οφθαλμοί του μάντη είναι πολύ καλά αναπτυγμένοι, έχουν τεράστια ευαισθησία και αντιλαμβάνονται κινήσεις έως 20 μέτρα μακριά. Η θέση των ματιών τους στις πάνω άκρες του κεφαλιού του εξασφαλίζει σχεδόν απεριόριστη ορατότητα και η μεγάλη απόσταση μεταξύ τους του εξασφαλίζει καλή μέτρηση της απόστασης στο θύμα. Στο κεφάλι εκφύονται δυο μακριές νηματοειδείς κεραίες. Τα όργανα ακοής είναι στο επίπεδο των υπέρηχων και βρίσκονται στο μεταθωράκιο του θώρακα, ο οποίος είναι επιμήκης. Οι ταρσοί των ποδιών είναι πενταμερείς. Τα μπροστινά τρία ζεύγη ποδιών είναι

ειδικευμένα για ξαφνική εκσφενδόνιση μπρος τα μπροστά για να συλλάβουν την τροφή τους, είναι πολύ δυνατά, διπλωμένα και είναι επικαλυπτόμενα με σειρές από αγκάθια για να μπορούν να αρπάξουν και να ακινητοποιούν τα θηράματά τους. Με τα υπόλοιπα τέσσερα μακρά πόδια σκαρφαλώνουν στα φυτά. Διαθέτουν επίσης πολύ ισχυρά σαγόνια για να καταβροχθίζουν το θήραμα τους (1,2).

Υπάρχουν περίπου 2.000 είδη μάντη. Τα περισσότερα είδη απαντούνται ευρέως σε θερμές περιοχές όλου του κόσμου (τροπικές και υποτροπικές ζώνες) όπως Νότια Αμερική, Αφρική και της Ασία. Η ποικιλία μειώνεται στα εύκρατα κλίματα και δεν συναντάται καθόλου σε κρύα κλίματα. Η παγκόσμια εξάπλωσή τους σε κάποια είδη είναι αποτέλεσμα εμπορικών συναλλαγών (1,2).

Το χρώμα του μάντη ποικίλλει από σταχτί, πράσινο ή καφέ, τα χρώματα της φύσης, μέχρι και ροζ. Πιο ζωηρά χρώματα έχουν τα είδη, τα οποία παραμονεύουν τη λεία τους σε άνθη. Στην Κύπρο απαντάται σε χρωματισμούς από ανοικτό πράσινο, ανοικτό κίτρινο, γκρι έως και καφέ. Σε τροπικές χώρες, π.χ. σε Αφρική και Άπω Ανατολή, έχουν ελαφρά χρώματα, όπως ροζ, και μοιάζουν σαν τα λουλούδια, τόσο που πολλά έντομα ξεγελιούνται και προσγειώνονται πάνω τους να πάρουν νέκταρ. Αυτή η παραλλαγή-καμουφλάρισμα του Μάντη με τα χρώματα, η μορφή του σώματος, η ακινησία του και οι κινήσεις του που μοιάσουν με την κίνηση των φύλλων στον άνεμο είναι μεγάλης σπουδαιότητας για την επιβίωσή του, καθώς  αποφεύγουν τον κίνδυνο να φαγωθεί από τους πολλούς θηρευτές τους και δεν γίνονται εύκολα από τη λεία τους. Μερικά είδη προκαλούν ήχους για να αποθαρρύνουν πιθανούς θηρευτές και άλλα τους φοβίζουν με το ξαφνικό άνοιγμα των πτερύγων με εκπληκτικά χρώματα. Μερικά είδη απλά παίρνουν απειλητική στάση ή παριστάνουν νεκρά έντομα. Αρπάζουν τη λεία τους σε διάστημα ενός εικοστού του δευτερόλεπτου και την τρώνε με την ησυχία τους (1,2).

Ο Μάντης είναι ένα σαρκοφάγο έντομο. Το πρώτο γεύμα της ζωής τους είναι τα αδέρφια τους, μετά περνάνε στα τζιτζίκια, ψείρες δένδρων, μικρές μύγες και άλλα μικρόσωμα έντομα. Γενικά, τρέφονται με ασπόνδυλα, όπως έντομα (κυρίως μέλισσες), μεγάλες αράχνες, αλλά και με σπονδυλωτά, όπως μικρά ερπετά, μικρούς βατράχους, σαύρες, ποντίκια και κολίμπρι (μικρά πουλιά) των ανθέων, καθώς κι άλλα πουλιά. Τρώει τα θηράματά τους ενώ είναι ακόμη ζωντανά. Τα ακινητοποιεί με το ράμφος του και τα μακριά πόδια του, απλώνει τα δυνατά του σαγόνια και κόβει τον λαιμό τους για να σταματήσουν να αντιδρούν (1,2,3).

Η εποχή αναπαραγωγής είναι το καλοκαίρι στις ζεστές περιοχές. Ένα αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό κατά το ζευγάρωμά τους είναι ότι τα θηλυκά αποκεφαλίζουν, καταβροχθίσουν και κατασπαράζουν τα αρσενικά κατά τη διάρκειά του. Τρώγοντας το θηλυκό το σώμα του αρσενικού, αποκτά αρκετές πρωτεΐνες τις οποίες θα χρησιμοποιήσει αργότερα χρειάζεται για να θρέψει τους απογόνους του (1,2,3). Μετά το ζευγάρωμα το θηλυκό, ανάλογα με το είδος, γεννά 10 – 400 γονιμοποιημένα αυγά σε μια γλοιώδη ουσία σε κατάλληλο υπόστρωμα, που σιγά-σιγά μετατρέπεται σε ένα σκληρό προστατευτικό κάλυμμα σαν κοχύλι, όπου και θα ζήσουν κατά διάρκεια του χειμώνα. Οι μικροί Μάντεις θα προκύψουν κατά την άνοιξη και αυτή η μεταμόρφωση στο ενήλικο είναι γενικά ατελής, καθώς οι νύμφες υφίστανται πολλές εκδύσεις (1,2).

Εν κατακλείδι, πολλοί άνθρωποι θεωρούν ότι ο Μάντης είναι παράσιτο, γεγονός που δεν ισχύει καθώς αποτελεί είδος-καταστροφέας των παρασίτων. Κρατούν χαμηλά τον πληθυσμό των επιβλαβών ζωυφίων, με τα οποία τρέφονται, μια σημαντική απειλή για τις καλλιέργειες. Άρα θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι ένας ικανός βοηθός του αγρότη και του κηπουρού. Οι Κινέζοι χρησιμοποιούν το είδος Tenodera aridifolia siniensis για την καταπολέμηση άλλων εντόμων. Το είδος Hymenopus coronatus και άλλα είδη έγιναν δημοφιλή ως κατοικίδια ζωάκια. Θα λέγαμε ότι το είδος είναι επιβλαβές μόνο όταν ευρίσκεται μέσα στα μελισσοκομεία μας, καθώς είναι κι αυτός ένας ακόμη εποχιακός εχθρός των μελισσών (1,2).

Πηγές κειμένου:
https://city.sigmalive.com/article/2017/7/16/ta-alogakia-tis-panagias-den-einai-toso-athoa-oso-ypodilonei-onoma-toys/
http://melissomania.gr/%CE%B5%CF%87%CE%B8%CF%81%CE%BF%CE%AF/%CE%BF-%CE%BC%CE%AC%CE%BD%CF%84%CE%B7%CF%82
https://www.eirinika.gr/article/38411/leme-alogaki-tis-panagias-alla-kamia-shesi-me-tin-pragmatikotita-prokeitai-gia-pio

Πηγή φωτογραφίας:
http://www.tokoulouri.com/news-in-photos/panagia/

Διαβάστε επίσης

Αγιόκλημα (Lonicera etrusca)

Στο μικρό περιβόλι δέκα δρασκελιές Μπορείς να ιδείς το φως του ήλιου να πέφτει σε ...