Λατζιά: Το εθνικό δέντρο της Κύπρου

Η Κύπρος έχει μία από τις πλουσιότερες χλωρίδες στην Ευρώπη σε σχέση με το μέγεθός της. Πολλά από τα είδη φυτών που συναντά κανείς στην Κύπρο είναι ενδημικά, δηλαδή εντοπίζονται μόνο στην Κύπρο και πουθενά αλλού στον κόσμο. Τα ενδημικά φυτά της Κύπρου αντιπροσωπεύουν περίπου το 7% της κυπριακής χλωρίδας. Η Λατζιά είναι ένα από τα ενδημικά είδη που υπάρχουν μόνο στην Κύπρο. Το επιστημονικό όνομά της είναι Quercusalnifolia Poech – Δρυς η κληθρόφυλλη. Το επίθετο alnifolia προέρχεται από την ομοιότητα των φύλλων της με αυτό του σκλήδρου (Alnus).

Είναι αειθαλές μικρό δέντρο ή ψηλός πολύκλαδος θάμνος μέχρι 10 m. Η πάνω επιφάνεια των φύλλων είναι βαθυπράσινη και στιλπνή, ενώ η κάτω επιφάνεια καλύπτεται από πυκνό χρυσαφί τρίχωμα γι’ αυτό και η λατζιά είναι γνωστή και ως το Χρυσοπράσινο Φύλλο. Οι καρποί της λατζιάς, τα βαλανίδια, έχουν καστανό χρώμα κατά την ωρίμανση και στη βάση τους φέρουν κύπελλο καλυμμένο με λέπια. Συναντάται σε Η Quercus alnifolia απαντάται στην οροσειρά του Τροόδους, όπου φύεται αποκλειστικά σε πυριγενή πετρώματα σε υψόμετρο που κυμαίνεται από 400-1800 m. Σχηματίζει δασικές συστάδες μαζί με την τραχεία πεύκη (Pinus brutia) ή σχηματίζει αμιγείς συνηρεφείς θαμνώνες σε σχετικά υγρές τοποθεσίες δημιουργώντας βαθιά δασικά εδάφη. Εντός της περιοχής εξάπλωσής της, ηQuercus alnifolia είναι το σημαντικότερο πλατύφυλλο είδος που σχηματίζει αμιγείς συστάδες.

Οι πυκνές συστάδες που σχηματίζει η Quercus alnifolia διαφοροποιούν σημαντικά τις συνθήκες υγρασίας επιτρέποντας τη δημιουργία ενδοχούμου (χούμος τύπου “mull”) και ευνοώντας την ύπαρξη ποωδών φυτών που αντέχουν στην σκιά. Η λατζιά έχει μεγάλη οικολογική σημασία λόγω της ικανότητάς της να εγκαθίσταται σε πετρώδεις και βραχώδεις πλαγιές εμποδίζοντας τη διάβρωση, οι δε καρποί της αποτελούν άριστη τροφή για την πανίδα. Έχει την ικανότητα να αναγεννάται αμέσως μετά από πυρκαγιά ή υλοτομία. Σε εξαιρετικές περιπτώσεις η λατζιά προσλαμβάνει διαστάσεις μεγάλων δέντρων μνημείων της φύσης όπως είναι το δέντρο που μπορεί κανείς να συναντήσει στην τοποθεσία «Κρεμμός της Πελλής» στο δρόμο Κύκκου – Σταυρού της Ψώκας. Το ξύλο της αποτελεί άριστης ποιότητας καυσόξυλο και είναι κατάλληλο για την κατασκευή χειρολαβών και άλλων μικροαντικειμένων. Έχει κοσμητική αξία και μπορεί να αξιοποιηθεί σε παρόδιες φυτείες και σε κήπους, στις ημιορεινές και ορεινές περιοχές.

Οι πιο εκτεταμένοι σχηματισμοί της λατζιάς απαντούν στα Δάση Τροόδους, Πάφου, Αδελφοί και Μαχαιρά. Δεν υπάρχει στον Ακάμα, στο Σταυροβούνι και στον Πενταδάκτυλο. Σε ορισμένες περιπτώσεις διασταυρώνεται με την περνιά (Quercus coccifera subsp. calliprinos) και παράγει υβρίδια τα οποία ονομάζονται λακοπερνιές. Οι θαμνώνες και οι δασικές συστάδες της Λατζιάς δημιουργούν έναν ενδημικό οικότοπο που προστατεύεται από την Κύπρο αλλά και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ο τύπος οικοτόπου 9390, γνωστά ως λατζιερά, αποτελούν οικότοπο προτεραιότητας του Παρατήματος Ι της οδηγίας των οικοτόπων (οδηγία 92/43/ΕΟΚ) της Ευρωπαϊκής Ένωης. Ως εκ τούτου, μεγάλες δασικές εκτάσεις έχουν περιληφθεί στο Δίκτυο ΦΥΣΗ 2000 (Natura 2000) για να προστατεύσουν, μεταξύ άλλων και τα ενδημικά δάση λατζιάς. Την 1η Φεβρουαρίου του 2006 το Υπουργικό Συμβούλιο ανακήρυξε τη Λατζιά ως το Εθνικό Δέντρο της Κύπρου.

Όλο και περισσότερο, κάθε απόφαση μας, ατομική ή συλλογική έχει σημαντικό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον. Ας προσπαθήσουμε να προστατέψουμε τους οικότοπους και το είδος της λατζιάς που είναι μοναδική φυσική κληρονομιά του τόπου μας. Ας μάθουμε στα παιδιά μας για τη λατζιά και την οικολογική της αξία. Ας επιλέξουμε τη λατζιά ως ένα από τα είδη που θα φυτέψουμε σε έν κήπο ή ένα πάρκο, ως ένα όμορφο καλλωπιστικό είδος. Ας επιλέξουμε τη λατζιά, το εθνικό δέντρο της Κύπρου, για τις αναδασώσεις καμένων και αποψιλωμένων περιοχών. Μπορούμε;

ΠΗΓΕΣ:
[1] Τσιντίδης, Τ., Χατζήκυριάκου, Γ., Χριστοδούλου, Χ. (2002). Δέντρα και Θάμνοι στην Κύπρο. Λευκωσία: Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη – Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου.
[2] Merlo, Maurizio (2005). Valuing Mediterranean Forests: Towards Total Economic Value. CABI Publishing. σελ. 217. ISBN 0851994806.
[3] Barbéro, M. (1979). “Contribution à l’ étude des groupements forestiers de Chypre”. Documents phytosociologiques (IV): 9-34.
[4] http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9B%CE%B1%CF%84%CE%B6%CE%B9%CE%AC
[5] Τσιντίδης, Τ., Χατζήκυριάκου, Γ., Χριστοδούλου, Χ. (2002). Δέντρα και Θάμνοι στην Κύπρο. Λευκωσία: Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη – Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου.