Home / Είδος του μήνα / Το είδος του Ιουνίου 2022

Το είδος του Ιουνίου 2022

Όνομα: Βαλτόπαπια

Κοινό όνομα: Ασπρομάτα

Επιστημονικό όνομα: Anthya Nyroca

Οικογένεια: Anatidae

Περιγραφή

Η βαλτόπαπια ή αλλιώς στα κυπριακά ασπρομάτα, αποτελεί ένα από τα πιο άγνωστα υδρόβια πουλιά με επιστημονικό όνομα Anthya Nyroca (1,3). Είναι μεταναστευτικό πουλί, με την Κύπρο να αποτελεί την άκρη του ευρωπαϊκού του εύρους (3,4,7).  Τις προηγούμενες δεκαετίες αποτελούσε κοινό και ευρέως διαδεδομένο είδος. Παρά την τεράστια έκταση στην οποία εξαπλώνεται, δυστυχώς ο πληθυσμός της έχει αιφνιδιαστικά κατακερματιστεί και μειωθεί δραματικά στο μεγαλύτερο μέρος της ευρασιατικής εξάπλωσής της, με αποτέλεσμα να συναντάται σε πολύ λίγα σημεία με ικανοποιητικούς αριθμούς (3,4). Είναι, συνεπώς, ένα παγκόσμιο απειλούμενο είδος και αυστηρά προστατευόμενο, καθώς βρίσκεται στον κατάλογο των παγκοσμίως απειλούμενων ειδών της Διεθνούς Ένωσης για την Προστασία της Φύσης (IUCN) (3,10). Ενδεικτικά, ο πληθυσμός της στην πρώην Σοβιετική Ένωση μειώθηκε από 140.000 ζευγάρια το 1970, στα 5.200 μετά από 15 μόλις έτη. Σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ο παγκόσμιος πληθυσμός της κυμαίνεται μεταξύ 163.000 και 257.000 ατόμων, ενώ στην Ευρώπη εκτιμάται ότι φωλιάζουν 12.000 – 18.000 ζευγάρια (4).

 

Χαρακτηριστικά

Είναι μια σχετικά μικρή πάπια, με μήκος σώματος 38-42 εκατοστά (1,2,4). Έχει υπερυψωμένη κορώνα και είναι γενικά από τις λιγότερο φανταχτερές πάπιες, με σχεδόν ομοιόχρωμη, σκούρα και καστανοκόκκινη εμφάνιση. Μοναδική εξαίρεση αποτελεί το λευκό χρώμα στο πίσω μέρος του σώματος και στην ουρά. Όταν πετάει, μπορούν να διακριθούν το λευκό μπάλωμα στην κοιλιά της και οι φαρδιές κάτασπρες ρίγες στις φτερούγες της (2,4). Τα δύο φύλα είναι σχετικά όμοια, αν και το αρσενικό ξεχωρίζει από τον λίγο πιο ζωηρό χρωματισμό (κατακόκκινο φτέρωμα) και από το λευκό μάτι, γι’ αυτό κι ονομάζεται ασπρομάτα. Το θηλυκό είναι πιο καφετί με μουντές αποχρώσεις στα πλευρά και έχει σκούρο λεμονί μάτι (1,4).

Η βαλτόπαπια επισκέπτεται τακτικά το νησί μας το χειμώνα και περνά κατά τη μετανάστευση το φθινόπωρο και την άνοιξη. Φωλιάζει, εντούτοις, μόνο σε λίγες περιοχές, καθώς προτιμά κυρίως εσωτερικά νερά (λίμνες με έλη γλυκού νερού) ή παράκτιοι υγρότοποι, οι οποίοι περιλαμβάνουν απαραιτήτως μωσαϊκό από καλαμώνες ή άλλη αναδυόμενη-επιπλέουσα βλάστηση σε γλυκά νερά, γι’ αυτό κι απαντάται στους υγροβιότοπους του Ακρωτηρίου και το Φράγμα της Άχνας. Μπορεί να συναντηθεί, όμως, καθώς και σε τεχνητές λίμνες, όπως στη δεξαμενή επεξεργασίας λυμάτων στη Λάρνακα (1,2,3).

Όπως έχει αναφερθεί, η βαλτόπαπια έχει ευρεία γεωγραφική εξάπλωση, καθώς φωλιάζει σε εύκρατους υγροτόπους από τη Δυτική Ευρώπη και τη Βόρεια Αφρική έως τη Δυτική Κίνα (Eυρασία) και ξεχειμωνιάζει νότια των περιοχών αυτών, στην Αφρική νότια της Σαχάρας και στη Νότια Ασία, Μέση Ανατολή έως το Μπαγκλαντές. Ειδικότερα, φωλιάζει σε ήσυχα μέρη των υγροτόπων στο έδαφος, σε πλούσια, πυκνή υδρόβια και αναδυόμενη πάνω από το νερό βλάστηση, στις παρυφές της ελεύθερης επιφάνειας νερού (3,4). Επιπλέον, φωλιάζει σε εκτεταμένους καλαμώνες που διακόπτονται από διάσπαρτα τμήματα ανοιχτού νερού, όπου κρύβεται και φωλιάζει. Συνήθως, είτε κάθεται στη άκρη των καλαμώνων, είτε πετάει από το ένα άνοιγμα στο άλλο. Μόνο κατά τη διάρκεια του χειμώνα και τη μετανάστευση μπορούν να παρατηρηθούν βρεθούν για μικρά χρονικά διαστήματα μικρά κοπάδια και σε πιο ανοιχτά νερά (4). Η λίμνη Ζακακίου, η οποία ανήκει στο φυσικό σύμπλεγμα των υδροβιοτόπων του Ακρωτηρίου, αποτελεί μία από τις λίγες περιοχές στην Κύπρο όπου φωλιάζει η Βαλτόπαπια (8). Ακόμη ένας οικότοπος που φωλιάζει είναι το Λιβάδι Ακρωτηρίου, μια περιοχή η οποία έχει αποκατασταθεί τα τελευταία χρόνια (9,10).

Οι συνήθειές τους είναι ίδιες με των «βουτόπαπιων» (1). Συγκεκριμενα, συνηθίζει να βουτά για να βρει την τροφή της, η οποία αποτελείται από προνύμφες εντόμων, καρκινοειδή, μαλάκια και άλλα ασπόνδυλα, καθώς επίσης  και από τροφές φυτικής προέλευσης, όπως φύλλα, ρίζες υδρόβιων φυτών και γενικά υδρόβια φυτά (αναδυόμενα και πλευστοφύτα), καθώς είναι παμφάγο είδος (3,4). Εξασφαλίζει την τροφή της αναζητώντας στην επιφάνεια ή βουτώντας σε ρηχά νερά κοντά σε πυκνή βλάστηση σε βάθος 30 – 100 εκατοστά (3,6). Εντούτοις, σε αντίθεση με άλλα είδη πάπιας, η βαλτόπαπια συμπεριφέρεται κρυπτικά, με αποτέλεσμα η απογραφή του συνολικού πληθυσμού της να καθίσταται πολύ δύσκολη (4).

 

Προστασία

Η Βαλτόπαπια είναι ένα είδος-σύμβολο της ιδιαιτερότητας του υποβαθμισμένου σήμερα οικοτόπου, των γλυκόβαλτων (3). Οι λόγοι, όμως, για τους οποίους το είδος αυτό έχει γίνει παγκόσμια απειλούμενο ενδεχομένως είναι αρκετοί. Μια σημαντική απειλή του πληθυσμού της είναι η αποξήρανση, η υποβάθμιση των υγροτόπων και η ρύπανση και υφαλμύρωση των οικοτόπων εσωτερικών υδάτων (3,4,6). Αυτό προκύπτει από το γεγονός ότι το είδος είναι αυστηρά εξειδικευμένο κατά την αναπαραγωγή, καθώς αναζητά ελώδη ενδιαιτήματα εσωτερικών υδάτων με μόνιμα γλυκά νερά. Λόγοι για την μεγάλη μείωση του πληθυσμούς τους αποτελεί και η εντατικοποίηση της γεωργίας, η υπεράντληση υδάτων, η υπερβόσκηση και η κατασκευή φραγμάτων. Επίσης, αν και το είδος δεν είναι θηραματικό, εντούτοις κάποιοι κυνηγοί θηρεύουν το είδος είτε γιατί δεν μπορούν να  το διακρίνουν από άλλα θηραματικά ειδή είτε λόγω άγνοιας αναφορικά με την απαγόρευση του είδους (λαθροθηρία) (3,6). Κάποιοι μάλιστα κυνηγοί χαρακτηρίζουν το είδος «χαζό» και συνεπώς εύκολο να χτυπηθεί (4).

Είναι στο χέρι όλων να την προστατεύσουμε. Επιβάλλεται. Το είδος προστατεύεται με την εθνική, ευρωπαϊκή και διεθνή νομοθεσία (4). Όσον αφορά την Κύπρο προστατεύεται από τον «περί Προστασίας και ∆ιαχείρισης Άγριων Πτηνών και Θηραμάτων Νόμος του 2003» και περιλαμβάνεται στα «Άγρια πτηνά η προστασία των οποίων επιβάλλει τον καθορισμό ζώνων ειδικής προστασίας» (5). Μέτρα διατήρησης και αύξησης του πληθυσμού της βαλτόπαπιας σίγουρα μπορούν να αποτελέσουν η επαναδημιουργία, η προστασία και η σωστή διαχείριση των υγροτόπων γλυκού νερού. Ακόμη ένα μέτρο, μπορεί να αποτελέσει και η ενημέρωση των κυνηγών για την κατάσταση του είδους. Όλοι πρέπει να συμμετέχουμε ενεργά στην προώθηση της γνώσης του φυσικού περιβάλλοντος, όχι μόνο του θηράματος (3).

Πηγές :

1.Τα πουλιά της Κύπρου, Όλα τα πουλιά που φωλιάζουν στην Κύπρο και 200 άλλα μεταναστευτικά είδη, Λουκάς Χριστοφόρου, AFIAP, Λευκωσία 1998
2.Τι πουλί είναι αυτό; Οδηγός αναγνώρισης πουλιών για νέους εξερευνητές, Πτηνολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, Λευκωσία 2017
3.http://kynigos.net.gr/meletes/valtopapia.html
4.http://biodiversityinfo.gr/index.php/el/greeknatureandbiodiversity/species/fauna/birds/aythyanyroca
5.http://www.cylaw.org/nomoi/arith/2003_1_152.pdf
6.http://www.lifestymfalia.gr/TheLakeArea/Species
7.https://birdlifecyprus.org/cyprusanimportantplaceforbirdsgr
8.https://birdlifecyprus.org/newsdetailsgr/inthepressgr/birdwatchersandhuntersteamupforbiodiversityatzakakigr

9.https://bit.ly/2XTM9OA
10.https://www.offsite.com.cy/articles/eidiseis/topika/214124-39-eidipoylionapeiloyntaistinkyprofotografies 

Πηγή φωτογραφίας:

http://xrisaagkathia.blogspot.com/2016/02/40-aythianyroca.html

 

 

Διαβάστε επίσης

Τα είδη του 2024

Ιανουάριος: Όνομα: Λατζιά   Επιστημονικό Όνομα: Quercus alnifolia Poech   Οικογένεια: Fagaceae       Φεβρουάριος: Όνομα: Αετός του ...