Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας & Εκπαίδευσης – Κυκπεε
Αν ζητούμενο είναι να καλέσουμε όχι μόνο τους εκπαιδευτικούς αλλά και τους ίδιους τους μαθητές μας να γίνουν φορείς μετασχηματισμού και ελπίδας για τον πλανήτη μας που «συστενάζει και συνωδίνει», τότε χρειάζεται να θέσουμε την κριτική περιβαλλοντική εκπαίδευση υψηλά στις προτεραιότητές μας. Μια περιβαλλοντική εκπαίδευση προσανατολισμένη στις αξίες και στη δράση, ολιστική και συστημική, διεπιστημονική και διαθεματική. Μια περιβαλλοντική εκπαίδευση όπου κάθε ον έχει αξία, έχει τη δική του αξία και χρειάζεται τον σεβασμό μας. Μια περιβαλλοντική εκπαίδευση στηριζόμενη στη διαφάνεια και τη μοναδικότητα όλων των όντων, των θαλασσών, των ποταμών και του κόσμου ολόκληρου. Μια περιβαλλοντική εκπαίδευση που δεν δέχεται τον πόνο στον κόσμο. Μια περιβαλλοντική εκπαίδευση για την αειφορία της Γης.
Σtο περιβάλλον δεν είναι απλώς το άθροισμα των μερών του, όπως οι νευτώνειες αντιλήψεις εξυπακούουν. Οι όποιες λύσεις στα περιβαλλοντικά προβλήματα δεν μπορεί να είναι μόνο η ορθολογική εξισορρόπηση των κοινωνικών, οικονομικών και περιβαλλοντικών αναγκών, όπως ευαγγελίζεται η ουτοπική κατά πολλούς αειφορική ανάπτυξη. Σtο περιβάλλον είναι πολύ περισσότερο από το άθροισμα των μερών του και είναι μεταβαλλόμενο και μη απόλυτα ελεγχόμενο. Σο ίδιο και οι κοινωνίες, το ίδιο και οι οικονομίες. Συνεπώς, δεν είναι προβλέψιμες και ελεγχόμενες όλες οι δραστηριότητες του ανθρώπου και οι συνέπειές τους όπως και εν γένει οι περιβαλλοντικές μεταβολές. Η αβεβαιότητα μπορεί να αντιμετωπιστεί ως ευκαιρία για την ανάπτυξη δημιουργικής και κριτικής σκέψης, νέων ιδεών και αναθεώρησης του τρόπου ζωής μας. Οι γνώσεις, οι δεξιότητες, οι στάσεις, οι αξίες και οι συμπεριφορές που θα πρέπει να προωθούνται μέσα από την περιβαλλοντική εκπαίδευση χρειάζεται να αποκαλύπτουν αυτή την ολότητα του περιβάλλοντος και του κόσμου. Η περιβαλλοντική εκπαίδευση για την αειφορία της γης καλείται να προχωρεί πέραν από τον ατομισμό, τον κατακερματισμό, τη στείρα προβλεψιμότητα, τη μονοπώληση της δύναμης και της εξουσίας. Αυτή η περιβαλλοντική εκπαίδευση απαιτείται να καλλιεργεί επίσης τη δημιουργικότητα και τη φαντασία, την εσωτερική καλλιέργεια των προσώπων, των ταλέντων και των κλίσεών τους.
Η περιβαλλοντική αυτή εκπαίδευση θα αξιοποιεί και δεν θα παραγνωρίζει την τεχνολογία η οποία δίνει δυνατότητες ανάπτυξης της επικοινωνίας, μετάδοσης της πληροφορίας, μελέτης του περιβάλλοντος και πρόκλησης ενδιαφέροντος για το περιβάλλον.
Χρειάζεται να επανεύρουμε και να αποδώσουμε και πάλι την αξία και την εκτίμηση στους εμπνευσμένους εκπαιδευτικούς της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης που ενστερνίζονται τις αρχές, τις αξίες και τη φιλοσοφία της εκπαίδευσης για την αειφορία της γης. Να αποδώσουμε στο σχολείο την ελευθερία και την ευελιξία, τη συνεργατικότητα των μελών του, τον διαμοιρασμό της εξουσίας και της δύναμης σε αυτό και τη δυνατότητα ανάπτυξης συνεργασιών και συνεργιών με άλλες οντότητες της κοινωνίας.
Έτσι θα μπορέσουμε να μεταβούμε από τη διαλογική αντιπαράθεση (debate) στον πραγματικό διάλογο, από τις δοσμένες απαντήσεις-λύσεις στις ερωτήσεις, στον πειραματισμό και στην κριτική εξέταση των εναλλακτικών λύσεων και επιλογών, από το «κερδίζω» και «χάνω» στον διαμοιρασμό και από την υποστήριξη παγιωμένων θέσεων στη διερεύνηση νέων καινοτόμων προσεγγίσεων, λύσεων και απόψεων και σε δρόμους συναίνεσης. Θα φτάσουμε έτσι σε ελεύθερα σκεπτόμενους ενεργούς πολίτες που αναπτύσσουν δράση αφού έχουν πρώτα συνειδητοποιήσει τι προτείνουν, γιατί το προτείνουν και γιατί απορρίπτουν τις εναλλακτικές επιλογές.
Ας συνεχίσουμε όλοι μας να αγωνιζόμαστε για την αειφορία της Γης ή ακόμα καλύτερα για την ευφορία της Γης και των καρπών της.
Κι αν ανταριάζει η θάλασσα και κόντρα άνεμοι αν λυσσομανούν, σαν τα θαλασσοπούλια εμείς, ας συνεχίσουμε να επιμένουμε για τη γνώση αντί για την πληροφορία, για την κοινωνία αντί για το άτομο, για τον οικολογικό ασκητισμό αντί για τον καταναλωτισμό, για το πράσινο αντί για το μαύρο.
Όμως χρειάζεται να επιδείξουμε δύναμη στους δύσκολους και επίπονους καιρούς που περνούμε.
Πόση δύναμη χρειάζεται άραγε
ν’ ανυψωθείς απ’ τη θάλασσα,
να γίνεις κύμα,
και σαν σταγόνα να ξεπεράσεις το βράχο σου
κι’ έπειτα σαν ένα μικρό φωτάκι, ταπεινό,
λαμπυρίζοντας ν’ αντιφεγγίζεις το φωτεινό ηλιοτρόπιο.
(Για μια σταγόνα, Απ’ τ’ αλωνάκι της σιγής 2002)
Εμείς σήμερα χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε πολίτες που έχουν αυτή τη δύναμη. Ας αφουγκραστούμε τη μελωδία της δικής μας άνοιξης και ας δώσουμε όλοι μας ό,τι καλύτερο μπορούμε για τη σπορά της άνοιξης, για των πουλιών την ατάραχη μετανάστευση.
Απόσπασμα από το βιβλίο Βιοηθική του Περιβάλλοντος: Η ορθόδοξη προσέγγιση της κτίσης.
Ανδρέας Χατζηχαμπής (2015). Βιοηθική του Περιβάλλοντος: Η ορθόδοξη προσέγγιση της κτίσης. Λεμεσός: Εκδ. Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας και Εκπαίδευσης, σελ. 120-125.
Κεντρική σελίδα Ορθοδοξία και Περιβάλλον
Βιοηθική του Περιβάλλοντος: Η ορθόδοξη προσέγγιση της κτίσης
