Κενταύρια του Ακάμα

Η κενταύρια του Ακάμα είναι ημίθαμνος με κρεμαστούς, τριχωτούς βλαστούς, μήκους μέχρι 60 εκ. Τα γκριζο-πράσινα φυλλάρια του είναι γραμμοειδή ή λογχοειδή, πλάτους 1-5 εκ. και είναι καλυμμένα με πυκνό άσπρο τρίχωμα. Τα μικρά του άνθη, χρώματος πορφυρού-ιώδους, συγκεντρώνονται σε επάκρια κεφάλια τα οποία μοιάζουν με ένα μοναδικό μεγάλο άνθος.

Οι καρποί του μοιάζουν με κόκκους και έχουν στην κορυφή λεπτές τρίχες σε δέσμη που τους βοηθάνε στη διασπορά. Ανθίζει από το Μάιο μέχρι το Νοέμβριο και οι καρποί ωριμάζουν από τον Ιούλιο μέχρι το Δεκέμβριο. Το Centaurea akamantis χαρακτηρίζεται από την ιδιαίτερα μακρά περίοδο ανθοφορίας και καρποφορίας του.

Το είδος αυτό έχει χαρακτηρισθεί ως CR (Κρίσιμα Κινδυνεύον) σύμφωνα με τα κριτήρια του Κόκκινου Καταλόγου της IUCN B1ab(iii)+2ab(iii). Αυτό σημαίνει ότι οι δύο μοναδικοί πληθυσμοί του είδους καλύπτουν συνολικά περιοχή μικρότερη από ένα τετραγωνικό χιλιόμετρο και το εύρος και η ποιότητα του οικοτόπου του βρίσκονται σε φθίνουσα πορεία. Οι δύο πληθυσμοί του είδους, οι οποίοι είναι απομονωμένοι μεταξύ τους, περιλαμβάνουν περίπου 50 και 500 άτομα, αντίστοιχα.

Ο ολοένα αυξανόμενος αριθμός επισκεπτών στη χερσόνησο του Ακάμα έχει ως αποτέλεσμα την υποβάθμιση της ποιότητας του οικοτόπου του είδους. Ωστόσο ο αριθμός των ώριμων ατόμων παραμένει σταθερός από το 1993, έτος κατά το οποίο περιγράφηκε το είδος για πρώτη φορά. Η βόσκηση αποτελεί μία σοβαρή απειλή για το είδος, παρόλο που απαγορεύεται σε αυτές τις περιοχές και το Τμήμα Δασών επιβάλλει σχετικά πρόστιμα στους παραβάτες.

Το είδος προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης, αφού περιλαμβάνεται στα αυστηρώς προστατευόμενα είδη του Παραρτήματος Ι της Σύμβασης. Έχει επίσης συμπεριληφθεί στα Παραρτήματα ΙΙ και IV της Οδηγίας των Οικοτόπων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, ως είδος προτεραιότητας. Επίσης, περιλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο των απειλουμένων ειδών της Κύπρου. Η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση είχε θετική επίδραση ως προς τη διατήρηση του είδους, αφού τα σχέδια διαχείρισής του, εναρμονίζονται πλέον με την ευρωπαϊκή νομοθεσία.

Tο Τμήμα Δασών έχει την ευθύνη της διαχείρισης του χώρου όπου αναπτύσσεται το Centaurea akamantis, και έχει εκδόσει σχέδιο για την προστασία της περιοχής. Επίσης, έχουν αναπτυχθεί διάφορες άλλες πρωτοβουλίες για την προστασία της χερσονήσου του Ακάμα, όπως για παράδειγμα η πρόταση για χαρακτηρισμό της ως Τόπου Κοινοτικής Σημασίας (Site of Community Importance – SCI) του Δικτύου Natura 2000 καθώς και η πρόταση για τη δημιουργία Εθνικού Πάρκου.

Το 2002 εκπονήθηκε από τηνΕυρωπαϊκή Ένωση και τη Διεθνή Τράπεζα ένα λεπτομερές Σχέδιο Δράσης για το προτεινόμενο πάρκο. Ωστόσο το σχέδιο αυτό δεν υιοθετήθηκε λόγω των αντιδράσεων των τοπικών κοινοτήτων. Αυτή η περίπτωση καταδεικνύει και τις δυσκολίες που υφίστανται για την εναρμόνιση των αναγκών διατήρησηςτης φύσης με τις ανάγκες οικονομιών βασισμένων στον τουρισμό, ειδικά στην περιοχή της Μεσογείου.

Όσον αφορά κάποιες επιπλέον ενέργειες μικρός αριθμός σπερμάτων έχει συλλεχθεί από φυτά που βρίσκονται στο Φαράγγι του Άβακα και αποθηκεύτηκαν στην Τράπεζα Σπερμάτων του Τομέα Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το είδος καλλιεργείται επιτυχώς στο Κυπριακό Ίδρυμα Αγροτικών Ερευνών. Ωστόσο, απαιτείται περαιτέρω μελέτη, ιδιαίτερα διότι το είδος αυτό θα μπορούσε να καλλιεργηθεί και ως καλλωπιστικό.

Εμείς μπορούμε να συνεισφέρουμε στην προστασία του είδους αυτού; Όλο και περισσότερο, κάθε απόφαση μας, ατομική ή μέσα στην οικογένεια μας, στην εργασία ή στο σχολείο μας έχει σημαντικό αντίκτυπο στο φυσικό περιβάλλον. Θα μπορούσε το είδος να τύχει μεγαλύτερης προστασίας μέσα από τη διατήρησή του σε βοτανικούς κήπους αλλά και με αποθήκευση των σπερμάτων του φυτού σε επιπλέον τράπεζες σπερμάτων. Σε γενικές γραμμές οφείλουμε σαν απλοί πολίτες να σεβόμαστε το συγκεκριμένο είδος προστατεύοντας με κάθε τρόπο όλα τα ενδημικά είδη στην πανέμορφη φυσική περιοχή του Ακάμα. Μπορούμε; 

ΠΗΓΕΣ:
[1] Τα 50 κορυφαία φυτά της Μεσογείου
[2] IUCN/SSC Ομάδα Ειδικών για τα Φυτά των Νησιών της Μεσογείου
[3] Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου – Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου – 2007

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://www.moa.gov.cy
©Τμήμα Δασών (Φωτογραφικό υλικό)