Ta είδη Δυόσμου (Mentha) της Κύπρου

Ο Δυόσμος ή Θκυόσμης (Mentha spicata) αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά και διαδεδομένα βότανα στην Κύπρο με ευρεία χρήση στην μαγειρική λόγω του χαρακτηριστικού και έντονου αρώματος του ενώ επιπρόσθετα παρουσιάζει καταπραϋντικές ιδιότητες όταν χρησιμοποιείται ως αφέψημα [1]. Το γένος  Mentha  στο οποίο ανήκει ο Δυόσμος περιλαμβάνει 20 διαφορετικά είδη ενώ στην Κύπρο συναντώνται 3 ιθαγενή είδη, 2 υποείδη, ένα επιγενές και καλλιεργούμενο υποείδος και ένα καλλιεργούμενο υβρίδιο [1]. Ποια όμως τα χαρακτηριστικά των διαφορετικών ειδών του γένους  Mentha;

Γενικά, οι αντιπρόσωποι του γένους αποτελούν πολυετείς πόες με ερμαφρόδιτα άνθη πορφυροϊώδους ή λευκού χρώματος και φύλλα που χαρακτηρίζονται από αρωματικούς αδένες. Το όνομα του γένους προέρχεται από το όνομα μιας μυθικής νύμφης, της Μίνθης η οποία ήταν ερωμένη του Πλούτωνα, του θεού του Κάτω Κόσμου. Η θεά Δήμητρα, μητέρα της Περσεφόνης και πεθερά του Πλούτωνα μεταμόρφωσε την Μίνθη στο γνωστό φυτό για να εκδικηθεί τον Πλούτωνα για την απιστία του. Το φυτό  Mentha spicata δηλαδή ο κοινός Δυόσμος, έχει ευρεία εξάπλωση και μπορεί να συναντηθεί σε υψόμετρο από 0-1200m, σε περιοχές με περιοδική ή συνεχή ροή νερού [1,2].

Στην Κύπρο διακρίνονται δυο υποείδη, το Mentha spicata subsp. SPICATA  και το Mentha spicata subsp. condensata. Το υποείδος  SPICATA  μαζί με το υβρίδιο MENTHA x PIPERITA που προκύπτει από διασταύρωση των ειδών Mentha aquatica και Mentha spicata αποτελούν τα κατ’ εξοχή αρτυματικά φυτά δυόσμου που χρησιμοποιούνται σε πολλά εδέσματα όπως χαλλούμι, ραβιόλες, φλαούνες, κλπ, στην ζαχαροπλαστική, την ποτοποιία αλλά και την σαπωνοποιία, την αρωματοποιία και την φαρμακευτική [1,2,3]. Έτσι, τα φυτά αυτά καλλιεργούνται σε κήπους σπιτιών για ιδία χρήση αλλά και σε μεγάλες καλλιέργειες, διαδικασία που συστήνεται και από τον Τομέα Αρωματικών του Τμήματος Γεωργίας ώστε να γίνεται εξαγωγή του νωπού δυόσμου για χρήση στους τομείς που αναφέρονται πιο πάνω. 

Το είδος Mentha aquatica αποτελεί σπάνιο ιθαγενές είδος της Κύπρου που συμπεριλαμβάνεται στο Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου  και χαρακτηρίζεται ως Κρισίμως Κινδυνεύον αφού ο μόνος υποπληθυσμός μεγέθους ~700 ατόμων εντοπίστηκε στο Λιβάδι Φασουρίου [1,4,5]. Το είδος αυτό συμμετέχει στον τύπο οικοτόπου 6420: λιβάδια με ψηλά χόρτα και βούρλα, είναι φαρμακευτικό με αντιοξειδωτικές και αντιμικροβιακές ιδιότητες και το επίθετο aquatica  παραπέμπει στον υδροχαρή χαρακτήρα του φυτού. Το είδος Mentha pulegium ή Φλισκούνι είναι κοινό ιθαγενές είδος, έχει ευρεία εξάπλωση και συμμετέχει σε διάφορους τύπους οικοτόπων. Το επίθετο pulegium παραπέμπει στην λατινική λέξη pulex που σημαίνει ψύλλος αφού το συγκεκριμένο φυτό έχει καυστικό άρωμα και αποτελούσε ισχυρό εντομοαπωθητικό. Το αιθέριο έλαιο που εξάγεται από το φυτό είναι ιδιαίτερα τοξικό και δεν χρησιμοποιείται για εσωτερική χρήση αφού μπορεί να προκαλέσει τον θάνατο ακόμα και σε μικρές ποσότητες ενώ στο παρελθόν χρησιμοποιήθηκε ως εμμηνορρησιακό ή αμβλωτικό μέσο [1,6].

Τέλος, το είδος Mentha longifolia ssp. cypriaca ή Ποταμοείτονας αποτελεί ενδημικό υποείδος της Κύπρου με ευρεία εξάπλωση και συμμετέχει σε αρκετούς τύπους οικοτόπων του νησιού. Το επίθετο παραπέμπει στο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φυτού που το διαφοροποιεί από όλους τους υπόλοιπους αντιπρόσωπους της οικογένειας δηλαδή τα μακρύτερα φύλλα του. Έχει καυστική οσμή και χρησιμοποιήθηκε στην λαϊκή ιατρική ως αντισηπτικό και αντιμικροβιακό [1].

Παρόλο που τα είδη αυτά πέραν του  Mentha aquatica δεν αντιμετωπίζουν πιέσεις και κινδύνους, εντούτοις αποτελούν στοιχεία εμπλουτισμού της κυπριακής χλωρίδας και γενικά της βιοποικιλότητας. Ας προσπαθήσουμε να περιορίσουμε την καταστροφή των φυσικών οικοτόπων και ας συμβάλουμε στις προσπάθειες προστασίας τους.

ΠΗΓΕΣ:
[1] Χατζηκυριάκου Ν. Γ, 2007: Αρωματικά και Αρτυματικά Φυτά στην Κύπρο. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Πολιτιστικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 2007
[2] https://en.wikipedia.org/wiki/Spearmint
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Peppermint
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Mentha_aquatica
[5] Τσιντίδης Τ., Χριστοδούλου Χ.Σ., Δεληπέτρου Π., Γεωργίου Κ., 2007: Το Κόκκινο Βιβλίο της Χλωρίδας της Κύπρου. Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου, Λευκωσία 2007
[6] https://en.wikipedia.org/wiki/Mentha_pulegium

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://img.diytrade.com/cdimg/976249/12164354/0/1268904105/spearmint_herb.jpg