Η αρχή ο ρυπάινων πληρώνει

Αν αναλυθεί από οικονομικής σκοπιάς, οι προσπάθειες  για να περιοριστεί η ρύπανση σε νερό, έδαφος και βιοποικιλότητα, αλλά και για να καταπολεμηθεί  η κλιματική αλλαγή κοστίζουν αποδεδειγμένα πολλά χρήματα στην κοινωνία. Επιπρόσθετα,  αναλογιζόμενοι τον μεγάλο αριθμό τοποθεσιών της Ευρωπαϊκής Κοινότητας που έχουν υποστεί ρύπανση και  την μεγάλη απώλεια βιοποικιλότητας κατά τις τελευταίες δεκαετίες  και προσπαθώντας να υπολογίσουμε το κόστος των μέτρων αποκατάστασης, αντιλαμβανόμαστε ότι το οικονομικό κόστος το οποίο  επωμίζεται  η κοινωνία είναι τεράστιο.

Διαχρονικά, η προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί μοχλό κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης,  με αποτέλεσμα να αφυπνίζονται συνειδήσεις και να εγείρεται προβληματισμός στην Ευρωπαϊκή  Κοινότητα αναφορικά με την ανάγκη έγκαιρης λήψης μέτρων πρόληψης της ρύπανσης, για να περιοριστούν έτσι οι περιβαλλοντικών επιπτώσεων και κατ’ επέκταση το  οικονομικό κόστος. Έτσι σταδιακά η Ευρωπαϊκή Ένωση κινείται προς την κατεύθυνση της εφαρμογής των αρχών της πρόληψης, της προφύλαξης, αλλά και της αρχής “ο ρυπαίνων πληρώνει”. 

Στο περιβαλλοντικό δίκαιο, η αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει», υποδηλώνει ότι την Περιβαλλοντική Ευθύνη επωμίζεται κατ’ αρχήν, ο ρυπαίνων, δηλαδή η ρυπαίνουσα επιχείρηση [1,2,]. Η έννοια Περιβαλλοντική Ευθύνη αναφέρεται σε βλάβες που προκαλούνται στη βιοποικιλότητα, στο έδαφος και στα νερά (επιφανειακά και υπόγεια). Δεδομένου όμως του ότι η ρυπαίνουσα επιχείρηση μπορεί να περάσει το κόστος της πρόληψης ή της εξάλειψης της μόλυνσης στον καταναλωτή, η αρχή αυτή καθιστά τον ρυπαντή, όχι μόνο περιβαλλοντικά, αλλά και οικονομικά υπεύθυνο έναντι της λήψης των μέτρων πρόληψης και αποκατάστασης της ζημιάς και της κάλυψης του κόστους αυτών. Διαμορφώνεται έτσι ένα νέο πλαίσιο που εγγυάται  με νέους όρους την προστασία του περιβάλλοντος, μέσω της πρόληψης και της αποκατάστασης της περιβαλλοντικής ζημιάς, όπου το κόστος δεν θα επιβαρύνει τους φορολογούμενους αλλά τον “ρυπαίνοντα”. Επικίνδυνες ή δυνητικά επικίνδυνες δραστηριότητες στις οποίες μπορεί να εφαρμοστεί η αρχή αυτή είναι ιδίως εκείνες που αφορούν απορρίψεις βαρέων μετάλλων στο νερό ή στον αέρα, οι εγκαταστάσεις κατασκευής επικίνδυνων χημικών προϊόντων, οι τόποι απόθεσης απορριμμάτων και οι εγκαταστάσεις αποτέφρωσης [3,4].

Βασιζόμενη στην αρχή «ο ρυπαίνων πληρώνει» θεσπίζεται η  Οδηγίας 2004/35/ΕΚ για την «Περιβαλλοντική ευθύνη για την πρόληψη και την αποκατάσταση των ζημιών στο περιβάλλον» η οποία επιδιώκει να εξασφαλίσει την πρόληψη των περιβαλλοντικών κινδύνων και την αποκατάσταση των ζημιών από τους ρυπαίνοντες, όταν αυτές δεν μπορούν να προληφθούν. Τα κράτη μέλη που υιοθετούν την Οδηγία αυτή έχουν την υποχρέωση να μεριμνούν για την αποκατάσταση κάθε περιβαλλοντικής ζημίας, αξιολογώντας τη σοβαρότητα και την έκτασή της και καθορίζοντας τα πλέον κατάλληλα μέτρα αποκατάστασης.

Η Κύπρος υιοθετεί την Ευρωπαϊκή Οδηγία το 2007 και θεσμοθετεί νομοθετικό πλαίσιο που έχει ως στόχο την πρόληψη των περιβαλλοντικών κινδύνων. Μέσα από το νομοθετικό πλαίσιο καθορίζονται επακριβώς οι έννοιες «Περιβαλλοντική ευθύνη», οι δυνητικά ρυπογόνες βιομηχανίες και επιχειρήσεις αλλά και τα μέτρα που πρέπει να παρθούν από αυτές ώστε να προληφθούν οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι [4].

Μια από τις τακτικές που εμπίπτει στην αρχή του  «ο ρυπαίνων πληρώνει»  αποτελεί και φορολόγηση των πολιτών με τη λογική του Πληρώνω Όσο Πετώ (ΠΟΠ) όπου οι πολίτες καλούνται να πληρώνουν τέλη σκυβάλων ανάλογα με την ποσότητα των μη-ανακυκλώσιμων αποβλήτων που απορρίπτουν. Έχουν έτσι το κίνητρο πως όσο λιγότερα πετάνε τόσο λιγότερα θα πληρώσουν [3,5]. Η διεθνής εμπειρία έχει αποδείξει ότι όπου εφαρμόσθηκαν τα συστήματα ΠΟΠ τα δημοτικά τέλη έγιναν πολύ πιο δίκαια και ανταποδοτικά, αυξήθηκε η ανακύκλωση και μειώθηκε το συνολικό κόστος διαχείρισης απορριμμάτων για τις Τοπικές Αρχές. Κι αυτό γιατί, εκτός των άλλων, η όλη φιλοσοφία ενθαρρύνει τη διαλογή των αποβλήτων στο σπίτι ή την εργασία και προτείνει, σε ορισμένες περιπτώσεις, τη μέθοδο της οικιακής κομποστοποίησης των οργανικών αποβλήτων ως ένα απλό και ανέξοδο τρόπο μείωσης της συνολικής τους ποσότητας των αποβλήτων κατά 40% με 50%. 

ΠΗΓΕΣ:

[1]  http://en.wikipedia.org/wiki/Polluter_pays_principle
[2] http://www.europedia.moussis.eu/books/Book_2/5/16/02/02/index.tkl?lang=gr&all=1&pos=211&s=1&e=10
[3] http://waste360.com/collection-and-transfer/residential/pay-you-throw-payt
[4] http://www.cylaw.org/nomoi/arith/2007_1_189.pdf
[5] http://www.imhbusiness.com/el/recyclingandalternativewastemanagementconference

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://en.wikipedia.org/wiki/Air_pollution