Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας & Εκπαίδευσης – Κυκπεε
Η θάλασσα αποτελεί ένα από τους κυριότερους διαύλους επικοινωνίας μεταξύ των λαών ενώ επιπρόσθετα σήμερα αποτελεί κύρια μεταγωγική οδό για χιλιάδες επιβατικά και εμπορικά πλοία. Ωστόσο, πολλές φορές από τραγικά ναυτικά ατυχήματα, τόνοι πετρελαίου καταλήγουν στην θάλασσα σχηματίζοντας τις γνωστές πετρελαιοκηλίδες. Ενδεικτικά αναφέρεται πως σε μια από τις μεγαλύτερες καταγεγραμμένες διαρροές πετρελαίου στην ιστορία, περίπου 500 εκατομμύρια γαλόνια πετρελαίου χύθηκαν στην θάλασσα του Περσικού Κόλπου με αποτέλεσμα να σχηματιστεί στρώμα πετρελαίου πάχους περίπου 10 cm που εξαπλώθηκε περίπου 4 χιλ. τετρ. μίλια εντός του Κόλπου [1]. Ποιες όμως οι συνέπειες στο θαλάσσιο περιβάλλον από τέτοια ατυχήματα και πως ανακάμπτουν οι θαλάσσιοι οργανισμοί;
Το πετρέλαιο που συσσωρεύεται στην επιφάνεια της θάλασσας αποτελεί πήκτωμα το οποίο διεισδύει στο φτέρωμα των πτηνών και το τρίχωμα των θαλάσσιων θηλαστικών μειώνοντας έτσι την θερμομονωτική τους ικανότητα και καθιστώντας τα περισσότερο επιρρεπή στις θερμοκρασιακές διακυμάνσεις. Επιπρόσθετα, στους οργανισμούς αυτούς παρατηρείται μειωμένη ικανότητα πλεύσης και επίπλευσης αφού λόγω του στρώματος πετρελαίου που επικαλύπτει το σώμα τους αυξάνεται η αντίσταση του νερού και το σώμα γίνεται βαρύτερο [2]. Επίσης, για τα ζώα που βασίζονται στην ανεύρεση των νεογνών τους με την αίσθηση της όσφρησης οι πετρελαιοκηλίδες αποτελούν σημαντικό κίνδυνο αφού η μυρωδιά του πετρελαίου καλύπτει το σώμα τους με αποτέλεσμα να μην αναγνωρίζονται από την μητέρα τους. Έτσι, τα νεογνά απορρίπτονται και εγκαταλείπονται απροστάτευτα με αποτέλεσμα να πεθαίνουν λόγω ασιτίας ή λόγω επιθέσεων από φυσικούς θηρευτές. Παράλληλα, το πετρέλαιο που προσκολλάτε στο σώμα πτηνών που ζουν και εξαρτώνται από το θαλάσσιο περιβάλλον προκαλεί περιορισμό της ικανότητας πτήσης με αποτέλεσμα να παρεμποδίζεται η ικανότητα αναζήτησης και πρόσληψης τροφής και να αποτρέπεται η αποφυγή θηρευτών [2,3]. Ως επιπρόσθετο, στην προσπάθεια καθαρισμού του φτερώματος με το ράμφος ποσότητα πετρελαίου καταλήγει στον πεπτικό σωλήνα των πτηνών με αποτέλεσμα να προκαλεί ερεθισμούς, μεταβολές στην ηπατική λειτουργία καθώς και αλλοίωση των νεφρών. Οι σωματικές αυτές αλλοιώσεις σε συνδυασμό με την περιορισμένη ικανότητα πρόσληψης τροφής επιφέρουν άμεσα αφυδάτωση και μεταβολική ανισορροπία που οδηγεί εν τέλει σε αργό και επώδυνο θάνατο των πτηνών. Σύμφωνα με μελέτες, το μεγαλύτερο ποσοστό των οργανισμών που θα βρεθούν σε μια πετρελαιοκηλίδα δεν επιβιώνουν χωρίς ανθρώπινη παρέμβαση [2,4] ενώ το ποσοστό των πτηνών που επιβιώνουν ακόμη και αν καθαριστούν επιμελώς δεν ξεπερνά το 1% [4].
Οι συνέπειες των πετρελαιοκηλίδων είναι ανάλογες και στην περίπτωση των θαλάσσιων θηλαστικών με ως επιπρόσθετο να καταγράφεται ο θάνατος λόγω ασφυξίας αφού το πετρέλαιο εισάγεται και επικάθεται στους πνεύμονες αφού δεν μπορεί να διασπαστεί από τον οργανισμό [2]. Η περίπτωση των ψαριών παρουσιάζεται διαφοροποιημένη αφού οι πετρελαιοκηλίδες περιορίζονται στην επιφάνεια του νερού επομένως η κινητικότητα των οργανισμών αυτών διασφαλίζει την απομάκρυνση τους από την εστία της πετρελαιοκηλίδας και επομένως επηρεάζονται σαφώς σε λιγότερο βαθμό [5]. Αντίθετα, ο τρόπος διατροφής των οστρακοειδών που βασίζεται στην συλλογή τροφικών σωματιδίων μέσω φιλτραρίσματος του νερού καθώς επίσης και το ότι οι οργανισμοί αυτοί βρίσκονται συνήθως εδραιωμένοι σε υπόστρωμα καθιστούν τους οργανισμούς αυτούς ιδιαίτερα ευάλωτους στο πετρέλαιο και τα παράγωγα του. καταστροφικές είναι και οι συνέπιες για τους θαλάσσιους φυτικούς οργανισμούς αφού αφενός το επιφανειακό στρώμα πετρελαίου εμποδίζει την είσοδο ηλιακού φωτός προς τα υποκείμενα στρώματα με αποτέλεσμα να μην επιτελείται φωτοσύνθεση και το νερό να παρουσιάζει χαμηλά επίπεδα οξυγόνου ενώ αφετέρου η ποιότητα του νερού υποβαθμίζεται γεγονός που επηρεάζει εξίσου την διαδικασία της φωτοσύνθεσης [5,6].
ΠΗΓΕΣ:
[1] http://www.mnn.com/earth-matters/wilderness-resources/stories/the-13-largest-oil-spills-in-history
[2] http://en.wikipedia.org/wiki/Oil_spill#cite_note-37
[3] Dunnet, G., Crisp, D., Conan, G., Bourne, W. (1982) “Oil Pollution and Seabird Populations [and Discussion]” Philosophical Transactions of the Royal Society of London. B 297(1087): 413–427
[4] Expert Recommends Killing Oil-Soaked Birds”. Spiegel Online. May 6 2010. Retrieved August 1, 2011
[5] http://response.restoration.noaa.gov/oil-and-chemical-spills/oil-spills/how-oil-spills-affect-fish-and-whales.html
[6] http://homeguides.sfgate.com/oil-spill-affects-photosynthesis-79801.html
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://en.wikipedia.org/wiki/Oil_spill#cite_note-39
