Ανήλιος – Ένα φίδι με όψη σκουληκιού

Στο άκουσμα και μόνο της λέξης «φίδι», στο μυαλό μας δημιουργείται η εικόνα ενός μεγάλου δηλητηριώδους  ερπετού με απειλητική διάθεση για τον άνθρωπο. Υπάρχει όμως και ένα φίδι του οποίου η εικόνα είναι εντελώς διαφορετική και δεν θυμίζει σε τίποτα φίδι αλλά μοιάζει πολύ περισσότερο με γαιοσκώληκα. Η επιστημονική ονομασία του φιδιού αυτού είναι Typhlops vermicularis ή όπως αλλιώς είναι γνωστό με την κοινή ονομασία, Ανήλιος. Τι πραγματικά γνωρίζουμε για αυτό το φίδι του τόπου μας;

Ο Ανήλιος αποτελεί ένα από τα μικρότερα φίδια στην Κύπρο με μήκος που δεν ξεπερνά τα 40 εκ. και με πολύ λεπτό κορμό που στην περιοχή της ουράς δημιουργεί απόληξη με μορφή αγκαθιού βοηθώντας στην αγκίστρωση του φιδιού για να διευκολύνεται η κίνηση του. Το χρώμα του σώματος είναι ελαφρύ μπεζ ή ροζ χωρίς να παρατηρείται ιδιαίτερη χρωματική ποικιλομορφία και φυλετικός διμορφισμός [1,2,3].

Ο Ανήλιος που εντοπίζεται στην Κύπρο αποτελεί μόνο ένα από τα 371 είδη της οικογένειας Typhlopidae που έχουν κοσμοπολίτικη κατανομή. Όλα τα μέλη της οικογένειας αυτής είναι προσαρμοσμένα για υπόγεια διαβίωση και τα μάτια τους εμφανίζονται ιδιαίτερα υποπλασμένα δίνοντας την εντύπωση δύο μικρών σκουρόχρωμων κουκκίδων στην άκρη του ιδιαίτερα μικρού κεφαλιού [1,2,3]. Από αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό πήρε και το λατινικό όνομα η εν λόγω οικογένεια αφού τα μικρά μάτια δίνουν την αίσθηση ότι το φίδι είναι τυφλό γεγονός που εν μέρει αληθεύει αφού τα ζώα αυτά μπορούν οπτικά να αντιληφθούν μόνο εναλλαγές φωτός και σκοταδιού και όχι καθαρές εικόνες [2].

Το μέγεθος, το χρώμα του σώματος αλλά και μικροσκοπικά μάτια του φιδιού αυτού δημιουργούν την λανθασμένη εντύπωση ότι πρόκειται για γαιοσκώληκα. Με λεπτομερέστερη όμως παρατήρηση του σώματος του φιδιού  γίνονται εμφανής οι μικρές φολίδες, ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά που διαχωρίζει τα ερπετά από τις υπόλοιπες ομάδες ζώων [3].   

Ο Ανήλιος εντοπίζεται σε ολόκληρο το νησί, κυρίως σε περιοχές με μαλακό έδαφος για να ευκολύνεται το σκάψιμο και σε σημεία με διάσπαρτες πέτρες, κάτω από τις οποίες κρύβεται ειδικότερα κατά τους καλοκαιρινούς μήνες. Τρέφεται με μικρά αρθρόποδα όπως αράχνες, μυρμήγκια και τερμίτες τα οποία εντοπίζει στις στοές που σκάβει και δεν φέρει καθόλου δηλητήριο επομένως δεν αποτελεί απειλή για τον άνθρωπο. Το γεγονός αυτό πρέπει να τονιστεί ιδιαίτερα αφού λόγω της ανθρώπινης προκατάληψης απέναντι στα φίδια αλλά και του αστικού μύθου που θέλει όποιον δαγκωθεί από το συγκεκριμένο φίδι να πεθαίνει πριν από την δύση του ήλιου παρατηρείται μια προσπάθεια εξόντωσης τους [1]. Σήμερα, το μέγεθος του πληθυσμού των Ανήλιων στην Κύπρο δεν έχει απόλυτα διευκρινιστεί αφού η προσαρμογή του φιδιού σε υπόγεια διαβίωση δυσκολεύει ιδιαίτερα τόσο τον εντοπισμό όσο και την καταμέτρηση του. Παρόλα αυτά όμως το φίδι εμπίπτει σε καθεστώς προστασίας αφού συμπεριλαμβάνεται στο Παράρτημα ΙΙΙ της Σύμβασης της Βέρνης αφού πρακτικές όπως ο αποχαρακτηρισμός φυσικών περιοχών και η μετατροπή τους σε αστικές, η εκχέρσωση θαμνωδών εκτάσεων και η ρύπανση των εδαφών θα μπορούσαν να αποτελέσουν δυνητικούς κινδύνους για την επιβίωση του φιδιού [1,3]. Είναι στο χέρι όλων μας να προστατεύσουμε αυτό το εντελώς ακίνδυνο φίδι που εμπλουτίζει περεταίρω την βιοποικιλότητα του τόπου μας. Ας περιορίσουμε τις δραστηριότητες που θα μπορούσαν να είναι επιζήμιες για τον πληθυσμό, ας μεταδώσουμε το μήνυμα για το πόσο ακίνδυνο είναι και ας συμβάλουμε όλοι στο να δημιουργηθεί ένα κατάλληλο νομοθετικό πλαίσιο για πλήρη προστασία του Ανήλιου.  

ΠΗΓΕΣ:

[1] Νικολάου Χ., Παφίλης Π., Λυμπεράκης Π., 2014: Τα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου. Ερπετολογικός Σύνδεσμος Κύπρου, 2014
[2] http://www.moa.gov.cy/moa/fd/fd.nsf/All/A15759E64CC302AEC2257A2900238E8E/$file/%CE%A4%CE%B1%20%CF%86%CE%AF%CE%B4%CE%B9%CE%B1%20%CF%84%CE%B7%CF%82%20%CE%9A%CF%8D%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%85.pdf
[3] http://www.hscyprus.org/index.php/gr/cyprus-reptiles/snakes-general/worm-snake

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%85%CF%86%CE%BB%CE%AF%CE%BD%CE%BF%CF%82#mediaviewer/File:Typhlops_vermicularis.jpg