Περιβαλλοντικές Επιπτώσεις από τις ιχθυοκαλλιέργειες 

Η θάλασσα και γενικότερα το υγρό στοιχείο αποτέλεσαν και αποτελούν από τους κυριότερους εκμεταλλεύσιμους πόρους κυρίως για τις παραθαλάσσιες περιοχές. Χιλιάδες τόνοι ψαριών και άλλων εδώδιμων υδρόβιων οργανισμών αλιεύονται κάθε χρόνο από θάλασσες και λίμνες για να καλύψουν τις ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού. Η κάλυψη των αναγκών όμως απαιτεί την ανάπτυξη υδατοκαλλιεργειών, δηλαδή τεχνητές εγκαταστάσεις καλλιέργειες υδρόβιων φυτικών και ζωικών οργανισμών σε θαλάσσιο, λιμναίο ή και ποτάμιο περιβάλλον όπου οι περιβαλλοντικές συνθήκες είναι κατά το πλείστο σταθερές και ελεγχόμενες [1]. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας (F.A.O) από το 1950 μέχρι και το 2010 η ποσότητα αλιευμάτων που προέρχονται από υδατοκαλλιέργειες υπερδιπλασιάστηκε φτάνοντας τους 180 χιλ. τόνους ανά έτος δηλαδή περίπου 100 χιλ. τόνους περισσότερους από ότι αλιεύονται με συμβατικές μεθόδους εμπορικής αλιείας [2]. Ποιες όμως θα μπορούσαν να είναι οι περιβαλλοντικές συνέπειες από την αυξημένη και εντατική υδατοκαλλιέργεια;

Οι υδατοκαλλιέργειες μπορούν να είναι διαφορετικού τύπου ανάλογα με τον καλλιεργούμενο οργανισμό και οι εγκαταστάσεις τους μπορούν να εντοπίζονται ανοικτά στην θάλασσα, παραθαλάσσια, σε δέλτα ποταμών, λίμνες, ποτάμια κλπ. Στις κυριότερες εγκαταστάσεις περιλαμβάνονται οι κλωβοί ανάπτυξης των οργανισμών και ανάλογα με το αν η υδατοκαλλιέργεια είναι ανοικτού τύπου ή κλειστού, κάποιες μηχανές άντλησης και προώθησης, οξυγόνωσης και φιλτραρίσματος του νερού [1,2,4].

Οι σημαντικότερες περιβαλλοντικές επιπτώσεις από τις μονάδες υδατοκαλλιέργειας συσχετίζονται κυρίως με ποτάμια, ανοιχτά συστήματα εισόδου – εξόδου του νερού, δηλαδή με μονάδες στις οποίες το νερό εισάγεται από ένα σημείο στους κλωβούς και εξέρχεται από άλλο κατάντη του ποταμού όπως π.χ. στην καλλιέργεια πέστροφας. Ως αποτέλεσμα, το νερό συμπαρασύρει και αποβάλει στο σημείο εξόδου εναιωρούμενα στερεά σωματίδια και θρεπτικά συστατικά με αποτέλεσμα τον εμπλουτισμό του νερού με οργανικό φορτίο [1,2]. Έτσι, παρατηρούνται φαινόμενα ευτροφισμού τα οποία οδηγούν στην δημιουργία ανοξικών συνθηκών με μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα την αλλοίωση των βενθικών κοινοτήτων πανίδας και χλωρίδας και αλλοίωση της βιοποικιλότητας της περιοχής.

Κάτι αντίστοιχο αναφέρεται και σε περιπτώσεις σταθερών θαλάσσιων κλωβών αφού τα πλούσια σε νιτρικά και φωσφορικά άλατα των οργανισμών απορρίπτονται μονοτοπικά με αποτέλεσμα την εκρηκτική ανάπτυξη των φυτοπλαγκτονικών οργανισμών που οδηγεί σταδιακά σε ανάπτυξη ανοξικών συνθηκών και τοπική υποβάθμιση του θαλάσσιου οικοσυστήματος [2,3]. Επιπρόσθετα, σύμφωνα με αναφορές, τεράστιες είναι οι επιπτώσεις από την εντατική καλλιέργεια γαρίδων αφού η ανέγερση και λειτουργία των απαιτούμενων εγκαταστάσεων συνέβαλε στην καταστροφή μεγάλων εκτάσεων μαγκρόβιων δασών, υποβάθμιση παράκτιων υγροτόπων και διάβρωση των παράκτιων εδαφών [1,2].

Επίσης, ιδιαίτερες ανησυχίες εγείρονται για την χρήση χημικών παρασκευασμάτων και αντιβιοτικών που χορηγούνται στους εκτρεφόμενους οργανισμούς αφού διαφεύγουν προς τα φυσικά οικοσυστήματα και μπορούν να είναι επιβλαβή για τους αυτόχθονες οργανισμούς.

Παράλληλα, η συλλογή φυσικού γόνου για εμπλουτισμό των καλλιεργούμενων πληθυσμών μπορεί να αλλοιώσει το αναπαραγωγικό δυναμικό των φυσικών πληθυσμών ενώ τα ατυχήματα που συσχετίζονται με σπάσιμο των κλωβών οδηγούν σε εισαγωγή εισβλητικών ειδών ή ακόμη και στην αλλοίωση της γονιδιακής δεξαμενής του πληθυσμού [1,3,4]. Η πίεση για αποδοτικότερη χρήση των πόρων, η αυξημένη ανταγωνιστικότητα και οι ανάγκες της αγοράς προκαλούν την εντατικοποίηση των υδατοκαλλιεργειών με αρνητικές συνέπειες προς το περιβάλλον. Ας προστατεύσουμε τους φυσικούς μας πόρους περιορίζοντας τις αρνητικές επιδράσεις με νομοθεσίες και φιλικά προς το περιβάλλον διαχειριστικά σχέδια. Ας περιορίσουμε τις άσκοπες αγορές μας και ας αρκεστούμε στην κάλυψη των βασικών φυσικών μας αναγκών για μια αειφόρο και αποδοτικότερη εκμετάλλευση των φυσικών μας πόρων. Μπορούμε;

ΠΗΓΕΣ:

[1] http://en.wikipedia.org/wiki/Aquaculture
[2] http://faostat.fao.org/site/629/default.aspx
[3] http://www.akarnania.net/news/vs1.htm
[4] Tracqui V, Claro F., 1992: Το βιβλίο της Θάλασσας, Εκδόσεις Ερευνητές, 1995

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://en.wikipedia.org/wiki/Aquaculture#/media/File:Delta_Pride_Catfish_farm_harvest.jpg