Δηλητηριώδης βαφές πλοίων – Οι συνέπειες στους θαλάσσιους οργανισμούς

Από τα πανάρχαια χρόνια, ο άνθρωπος εκμεταλλεύεται τις θάλασσες και τους ωκεανούς για την ανάπτυξη και σύσφιξη κοινωνικών, πολιτισμικών και κυρίως εμπορικών σχέσεων ανά το παγκόσμιο. Ενδεικτικά αναφέρεται ότι ο παγκόσμιος στόλος εμπορικών πλοίων σήμερα ανέρχεται περίπου στις 84.000 πλοία ενώ αναμένεται να φτάσει τις 100.000 μέχρι το 2020 [1]. Ο μεγάλος χρόνος παραμονής ενός πλοίου στη θάλασσα και οι συνθήκες ψηλής αλατότητας του νερού ευνοούν την εμφάνιση φαινομένων διάβρωσης της κύτης του πλοίου. Επομένως, η χρήση αντιδιαβρωτικών ουσιών που συμπεριλαμβάνονται στις βαφές των πλοίων θεωρείται αναγκαία. Ποια όμως είναι η επίδραση αυτών των χημικών ουσιών στο θαλάσσιο περιβάλλον;

Οι βαφές των πλοίων χαρακτηρίζονται από χημικές ενώσεις οι οποίες αποτρέπουν την οξείδωση του και διάβρωση του σκαριού του πλοίου. Μια από τις δραστικές ουσίες που περιέχονται στις βαφές είναι το τριμπουτυλεταίνιο (TBT) το οποίο χρησιμοποιείται ως γενικό βιοκτόνο [2] ενώ μπορεί επίσης να εντοπιστεί και σε βαφές γενικής χρήσης. Η ισχυρή δράση του TBT σε συνδυασμό με το χαμηλό του κόστος το κατέστησαν ως μια από τις πιο ευρέως διαδεδομένες πρώτες ύλες στην παρασκευή των βαφών πλοίων αφού εμποδίζει την προσκόλληση και ανάπτυξη οστράκων και ασπόνδυλων στην κύτη του πλοίου.

Η δραστικότητα όμως του TBT δεν περιορίζεται μόνο στην επιφάνεια του πλοίου αφού με την πάροδο του χρόνου η βαφή εκλύεται από το πλοίο με αποτέλεσμα ίχνη της ουσίας να καταλήγουν στο νερό. Αρχικά από το TBT επηρεάζονται οι φυτοπλαγκτονικοί και ζωοπλαγκτονικοί πληθυσμοί, κάποια είδη των οποίων παρουσιάζουν τοξικές επιδράσεις ακόμα και όταν τα επίπεδα της ουσίας δεν ξεπερνούν το 1 νανο-γραμμάριο / λίτρο νερού [3]. 

Μέσω των οργανισμών αυτών η ουσία εισάγεται στα θαλάσσια τροφικά πλέγματα με αποτέλεσμα οι αρνητικές επιδράσεις του να εντοπίζονται και σε ανώτερους οργανισμούς όπως ψάρια, θαλάσσια θηλαστικά αλλά ακόμη και τον άνθρωπο [4].

Πιο ανησυχητικό όμως χαρακτηρίζεται το γεγονός ότι η δραστική ουσία TBT βιοσυσσωρεύεται, δηλαδή παραμένει συσσωρευμένη στο σώμα του οργανισμού ακόμη και μετά από 2-3 χρόνια από την κατανάλωση της ενώ παραμένει στοοικοσύστημα μέχρι και για 30 χρόνια [3]. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό ότι η συγκέντρωση της ουσίας αυξάνεται καθώς κινούμαστε προς ανώτερα τροφικά επίπεδα των τροφικών πλεγμάτων, με μεγαλύτερη συγκέντρωση να εντοπίζεται στα θαλάσσια θηλαστικά και τον άνθρωπο. Σύμφωνα με μελέτες [4], στα θηλαστικά συμπεριλαμβανομένου και του ανθρώπου, η αυξημένη συγκέντρωση της ουσίας μπορεί να προκαλέσει καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, μυοσκελετικές δυσπλασίες, απώλεια ακοής, φαινόμενα παχυσαρκίας και λοιπά.

Τι θα μπορούσε όμως ο καθένας από εμάς να κάνει; Από το 2005 η Κύπρος έχει θεσμοθετήσει την απαγόρευση χρήσης βαφών πλοίων που έχουν ως βάση το TBT . Εντούτοις, είναι πιθανόν σε κάποια παρασκευάσματα να εντοπίζονται ακόμη και σήμερα ίχνη από το την συγκεκριμένη χημική ουσία. Ας προσέξουμε τα χημικά στοιχεία που αναγράφονται σε ετικέτες βαφών για να σιγουρευτούμε ότι δεν περιέχει την εν λόγω ουσία και ας ενημερώσουμε τους χρήστες βαφών πλοίων για τις συνέπειες από την χρήση TBT. Μπορούμε; 

ΠΗΓΕΣ:

[1]  http://www.naftemporiki.gr/finance/story/651725/stis-100000-ploia-o-pagkosmios-stolos
[2] Tracqui V., Claro F. 1992: Το βιβλίο της θάλασσας. Βιβλιοσυνεργατική, Αθήνα, 1995
[3] Walmsley, S. “Tributyltin pollution on a global scale. An overview of relevant and recent research: impacts and issues. WWF UK. Godalming, Surrey
[4]  Kannan et al. 1998. Butyltin residues in Southern sea otters (Enhydra lutris nereis) found dead along California coastal waters. Environ. Sci. Technol. 32:1169-1175

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

www.wikipedia.org