Kουρκουτάς

O κουρκουτάς φέρει το επιστημονικό όνομα Laudakia cypriaca και είναι ένα ενδημικό είδος στην Κύπρο που προστατεύεται από την Ευρωπαϊκή νομοθεσία 92/43/ΕΟΚ. Η νομοθεσία αυτή αναφέρεται στην διατήρηση των φυσικών οικοτόπων και της άγριας πανίδας σε ευρωπαϊκό έδαφος και έχει εφαρμοσθεί με τη δημιουργία του δικτύου ειδικών ζωνών προστασίας «Natura 2000».

O κουρκουτάς ανήκει στην οικογένεια Agamide, μία από τις μεγαλύτερες οικογένειες σαυρών με συνολικό αριθμό 433 διαφορετικών ειδών και είναι το μοναδικό είδος που έχει εξαπλωθεί σε Ελλάδα και Κύπρο [1,2]. Ο κουρκουτάς είναι ημερόβια σαύρα μεσαίου μεγέθους που κυμαίνεται από μερικά εκατοστά μέχρι και σχεδόν μισό μέτρο. Η συγκεκριμένη ομάδα σαυρών παρουσιάζει μεγάλη ποικιλομορφία όσο αφορά την εξωτερική τους εμφάνιση και χρωματισμό, αλλά όλα τα είδη της φέρουν ως ιδιαίτερο γνώρισμα το τριγωνικό κεφάλι που καλύπτεται από μικρές πλάκες.

Επίσης, χαρακτηριστικό γνώρισμα του κουρκουτά είναι ο καλοσχηματισμένος του λαιμός, όπου το δέρμα αναδιπλώνεται σχηματίζοντας πτυχές. Η επιδερμίδα του είναι έντονα ακανθώδη ιδιαίτερα στη ραχιαία του περιοχή, στις πλευρές και στην ουρά. Η ουρά του σε σχέση με το υπόλοιπο του σώμα είναι συνήθως πιο κοντή και έχει κυλινδρικό σχήμα [1]. Το σώμα του φέρει χρώμα σκούρο γκρίζο στην περιοχή της ράχης, ενώ η κοιλιακή του περιοχή φέρει συνήθως ωχρόλευκο χρώμα, δηλαδή ασπροκίτρινο ή ανοιχτόχρωμο γκρι. Ιδιαίτερα εντυπωσιακοί είναι οι αστεροειδής σχηματισμοί που εμφανίζονται στη ραχοκοκαλιά και οι στρογγυλές κηλίδες στην πλάτη του [2].

Συχνά θα παρατηρήσουμε αυτό το είδος σαύρας σε βραχώδη περιοχές ή ερείπια σπιτιών, στα οποία εύκολα μπορεί να βρει καταφύγιο και να προστατευτεί. Η κρυψώνα του είναι συνήθως σε σχισμές βράχων ή τρύπες σε τοίχους, όπου αφού εισέλθει μέσα στο καταφύγιό του, φουσκώνει το σώμα του και έτσι νιώθει πιο ασφαλής. Λόγω της προτίμησης τους σε ηλιόλουστα ενδιαιτήματα ο κουρκουτάς δραστηριοποιείται κυρίως την ημέρα. Ανήκει στην κατηγορία των ταχύτατων δρομέων, τόσο όταν τρέχει στο έδαφος ή όταν αναρριχάται σε δέντρα. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι λόγω του γκριζωπού του χρωματισμού δύσκολα μπορεί να διακριθεί σε αυτές τις περιοχές.

Τα χερσαία ασπόνδυλα όπως για παράδειγμα τα σαλιγκάρια, οι νεοσσοί πουλιών και τα μικρά έντομα  αποτελούν την τροφή του κουρκουτά. Ο κουρκουτάς καταπίνει την τροφή του, γιατί τα δόντια του είναι μικρά για τη μάσηση της τροφής και δε τα χρησιμοποιεί. Οι γάτες είναι οι κυριότεροι θηρευτές της οικογένειας των σαυρών [1].

Έχει παρατηρηθεί ότι ο κουρκουτάς ζευγαρώνει 2 φορές το χρόνο και κρύβει τα αυγά του στις σχισμές μεγάλων βράχων. Η περίοδος αναπαραγωγής τους έχει χρονική διάρκεια περίπου δύο μηνών μεταξύ Απριλίου και Μαΐου και γεννά περίπου 3-10 αυγά κάθε φορά [1].

Πολλοί θεωρούν τον κουρκουτά ως ένα δηλητηριώδες και επικίνδυνο ερπετό, γι’ αυτό και τις περισσότερες φορές προκαλεί φόβο στους ανθρώπους. Γνωρίζατε όμως ότι στην πραγματικότητα είναι ένα εντελώς ακίνδυνο και δειλό ερπετό; Γι’ αυτό και όταν ενοχληθεί ή νιώσει ότι απειλείται το δραπετεύει γρήγορα προς το καταφύγιο του [3].

Τι μπορούμε λοιπόν να κάνουμε για να διαφυλάξουμε την οικογένεια των σαυρών; Ας προστατέψουμε τα φυσικά μας τοπία και ας αναλογιστούμε τη σημαντικότητα του κάθε διαφορετικού είδους ζωής που φιλοξενείται στα διάφορα οικοσυστήματα του τόπου μας. Ας μην διαταράσσουμε την ηρεμία αυτών των οργανισμών και ας συνεισφέρουμε με ατομική ή ομαδική προσπάθεια στη διατήρηση της βιοποικιλότητας. Είναι επιτακτική ανάγκη να αποτρέψουμε την παγίδευση ή τη θανάτωση του συγκεκριμένου είδους σαύρας και να συνειδητοποιήσουμε τη σημασία της προστασίας του για τη διαφύλαξη της ερπετοπανίδας της Κύπρου. Ας ενημερώσουμε τα παιδιά μας, τους φίλους μας και τους συγγενείς μας για την οικολογική του αξία. Μπορούμε; 

ΠΗΓΕΣ:

[1] Νικολάου Χ., Παφίλης Π., Λυμπεράκης., (2014) Τα ερπετά και τα αμφίβια της Κύπρου, Ερπετολογικός σύνδεσμος Κύπρου
[2] http://hscyprus.org/index.php/gr/cyprus-reptiles/lizards/starred-agama
[3] http://www.herpetofauna.gr/index.php?module=narticle&page=read&id=24
[4] https://academic.oup.com/zoolinnean/advance-article-abstract/doi/10.1093/zoolinnean/zlab107/6517658?redirectedFrom=fulltext&login=false

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:

http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Stellagama_stellio_cypriaca_-_Cyprus.jpg