Η καρυδιά

Οι αναμνήσεις από τα καλοκαίρια στην Κύπρο συνδυάζονται πάντα με την εικόνα ενός ποτηριού με παγωμένο νερό που συνοδεύει το εύοσμο και δροσιστικό γλυκό «καρυδάκι», ένα από τα γνωστότερα και πιο διαδεδομένα γλυκά της παραδοσιακής κουζίνας. Τι πραγματικά γνωρίζουμε όμως για την Καρυδιά, το φυτό από το οποίο προκύπτει το εν λόγω έδεσμα και ποια η οικολογική και οικονομική του αξία;

Η Καρυδιά (Juglan regia) αποτελεί φυλλοβόλο δέντρο ύψους μέχρι και τα 30m της οικογένειας των Γιουγλανδίδων το οποίο, παρόλο που θεωρείται καλλιεργούμενο φυτό, μπορεί να παρατηρηθεί και ως αυτοφυόμενο κοντά σε ρυάκια και υγρά εδάφη [1,2]. Έτσι, αν και ιστορικά θεωρείται εισαγόμενο φυτό, σήμερα εντοπίζεται ως εγκλιματισμένο επιγενές από τον Σταυρό της Ψώκας μέχρι και τον Άγιο Αμβρόσιο Κερύνειας σε υψόμετρο από 20 μέχρι και 1400m. Ο κορμός χαρακτηρίζεται από ένα αργυρότεφρο χρώμα ενώ τα αρωματικά φύλλα μεγέθους 25-40cm είναι κυρίως βαθυπράσινου χρώματος. Η ανθοφορία γίνεται τους εαρινούς μήνες με τα λευκά αρσενικά άνθη να σχηματίζουν χαρακτηριστικές κρεμάμενες συστάδες ενώ η καρποφορία γίνεται κατά την καλοκαιρινή περίοδο με την πλήρη ωρίμανση του καρπού να ολοκληρώνεται κατά τις αρχές του φθινοπώρου [1,2,3].

Η ονοματολογία ενός φυτού αποτελεί πηγή άντλησης πληροφοριών τόσο για τις ιδιότητες του όσο και για την προέλευση του. Έτσι, το λατινικό επίθετο “regia” που αποδίδεται στην Καρυδιά παραπέμπει στους Πέρσες βασιλιάδες από τους οποίους πάρθηκε το φυτό για να εισαχθεί από τον Μέγα Αλέξανδρο προς την Ευρωπαϊκή περιοχή κατά τον 4^ο αι. π.Χ. Επιπρόσθετα, πιστεύεται ότι η ελληνική ονομασία Καρυδιά παραπέμπει στο λατινικό «caryon» το οποίο αντικατοπτρίζει τον πονοκέφαλο που προκαλείται λόγω της έντονης οσμής που απελευθερώνεται από το φυτό, γεγονός που αναφέρεται από διάφορους αρχαίους συγγραφείς όπως ο Δίφιλος, ο Πλούταρχος κλπ [2]

Από πολύ παλιά, οι καρποί της Καρυδιάς χρησιμοποιήθηκαν ευρέως στην μαγειρική αφού όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται, σε συγγράμματα του Απίκιου από τον 1^ο αι. μ.Χ η καρυδόψιχα εντοπίζεται ως ένα από τα βασικά συστατικά για πάρα πολλές συνταγές ενώ αντίστοιχες αναφορές γίνονται και σε Βυζαντινά συγγράμματα. Επιπρόσθετα, η καρυδόψιχα περιέχει μεγάλες ποσότητες λαδιού το οποίο χρησιμοποιείται ακόμη και σήμερα στην σαπωνοποιία ενώ από τα φύλλα του φυτού εξάγεται αιθέριο έλαιο το οποίο χρησιμοποιείται στην αρωματοποιία. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του φυτού αποτελεί το ξύλο του κορμού αφού λόγω της ανθεκτικότητας και της σκληρότητας του κατέχει μεγάλη εμπορική αξία και χρησιμοποιείται ιδιαίτερα στην επιπλοποιία, την γλυπτική και την λεπτοξυλουργική [1,2]. Λιγότερο γνωστή όμως εξίσου αξιοσημείωτη είναι η χρήση των καρπών και των φύλλων της Καρυδιάς στην βαφική. Συγκεκριμένα, τα φύλλα και τα καρυδότσουφλα, δηλαδή το πράσινό περικάρπιο του φυτού, αφήνονταν να βράσουν για 24 – 48 ώρες με αποτέλεσμα την παραγωγή ενός σκούρου καφέ υγρού το οποίο χρησιμοποιήθηκε ευρέως στην Κύπρο για βάψιμο υφασμάτων και ξύλων [3,4]. Τέλος, σύγχρονες μελέτες αναφέρουν πως όταν τα καρυδιά συμπεριλαμβάνονται στην διατροφή του ατόμου μπορούν να μειώσουν τα επίπεδα απορρόφησης και συγκέντρωσης της χοληστερόλης στο αίμα,  να συμβάλουν στην άμυνα του οργανισμού και στην αύξηση της συγκέντρωσης σημαντικών αμινοξέων στο σώμα και να κατευνάσουν την κούραση και το στρες [5].

ΠΗΓΕΣ:
[1] Τσιντίδης, Τ., Χατζηκυριάκου, Γ., Χριστοδούλου, Χ. (2002). Δέντρα και Θάμνοι στην Κύπρο. Λευκωσία: Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη – Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου
[2] Χατζηκυριάκου, Γ.,2007: Αρωματικά και Αρτυματικά Φυτά στην Κύπρο. Από την αρχαιότητα μέχρι και σήμερα. Λευκωσία 2007
[3] https://en.wikipedia.org/wiki/Juglans_regia
[4] Εκπαιδευτικό πακέτο: «Το Σπίτι του Μέλλοντος Στηρίζεται στις Χρήσεις του Παρελθόντος: Τα Φυτά στην Παράδοση της Κύπρου». Εκδόσεις ΚΥ.Κ.Π.Ε.Ε, 2012
[5] http://www.chineseherbshealing.com/juglans-regia-walnut/

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
https://en.wikipedia.org/wiki/Juglans_regia#/media/File:Juglans_regia_2009_G2.jpg