Κυπριακό Κέντρο Περιβαλλοντικής Έρευνας & Εκπαίδευσης – Κυκπεε
Έχετε ποτέ αναρωτηθεί από πού προέρχεται το παπουτσόσυκο και ποια είναι η σύνδεση του με την τεκίλα; Το κοινώς παπουτσόσυκο ή όπως ονομάζεται στα ελληνικά το φραγκόσυκο προέρχεται από το Μεξικό και έχει εισαχθεί στην Ευρώπη από Ισπανούς θαλασσοπόρους, οι οποίοι επέστρεφαν από την ανακάλυψη της Αμερικής περίπου το 1.500 μ.Χ. Κατά τη συγκεκριμένη περίοδο η παπουτσοσυτζιά διαδόθηκε με πολύ γρήγορους ρυθμούς, έτσι ώστε να αποτελεί ένα βασικό στοιχείο του μεσογειακού τοπίου. Σήμερα η παπουτσοσυτζιά καλλιεργείται συστηματικά στο Μεξικό, την Αλγερία, το Μαρόκο, την Ν. Αφρική και στις ΗΠΑ και την Ιταλία [2].
Το όνομα φραγκοσυκιά οφείλεται στο ότι έχει εισαχθεί στην Ελλάδα την περίοδο της Φραγκοκρατίας και δηλώνει ότι είναι κάτι ξένο, δηλαδή φράγκικο. Το δεύτερο συνθετικό της λέξης είναι το σύκο, που είναι μαλακός εδώδιμος και ωριμάζει την ίδια περίοδο με το φραγκόσυκο. Στην Κύπρο η ονομασία του σε παπουτσόσυκο είναι δημιούργημα του λαού και ονομάστηκε έτσι λόγω του ότι τα φύλλα μοιάζουν σαν σόλες των παπουτσιών [7].
Η παπουτσοσυτζιά ή όπως αλλιώς ονομάζεται η Οπούντια η ινδική που συμφωνεί με το Λατινικό επιστημολογικό της όνομα Opuntia ficus-indica απαντάται ως επιγενές είδος κακτοειδές θάμνου με ύψος μέχρι και τα 5m. Μπορεί κάποιος να το συναντήσει συνήθως σε βραχώδης περιοχές, όρια χωραφιών και εγκαταλελειμμένες περιοχές σχεδόν σε όλο το νησί σε υψόμετρο μέχρι και 700m. Η προσαρμογή της παπουτσοσυτζιάς είναι σχετικά εύκολη αφού μπορεί να ευδοκιμήσει γενικά σε όλους τους τύπους εδαφών από τα πιο γόνιμα εδάφη μέχρι τα πιο άγονα. Το ριζικό σύστημα της παπουτσοσυτζιάς δεν ξεπερνά τα 30 εκ. σε βάθος, αλλά απλώνεται κατά μήκος της επιφάνειας όπου έχει τοποθετηθεί. Η κυριότερη περίοδος άνθησης της παπουτσοσυτζιάς είναι από τον Απρίλιο μέχρι και τον Μάιο [1].
Χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του φυτού είναι ότι δεν έχει κορμό, αλλά αποτελείται από ακανθόμορφα πεπλατυσμένα σε σχήμα οβάλ φύλλα, τα οποία φέρουν ένα ελαφρύ τρίχωμα στην πάνω επιφάνειά τους και χρώμα πράσινο. Τα φύλλα αυτά είναι ενωμένα μεταξύ που κουβαλούν τους καρπούς της παπουτσοσυτζιάς σε περιμετρική διάταξη. Οι καρποί της, τα παπουτσόσυκα, έχουν ακανθωτή επιφάνεια με κίτρινο χρώμα πριν φτάσουν στο στάδιο της ωρίμανσης και ροδοκόκκινο χρώμα όταν έχουν πλέον ωριμάσει με βάρος 150-400 γραμμάρια. Τα παπουτσόσυκα είναι εδώδιμοι καρποί με μικρούς σπόρους στο εσωτερικό τους και έχουν γλυκόξινη γεύση. Καταναλώνονται κυρίως αφού καθαριστούν έτσι ώστε να απομακρυνθεί η εξωτερική τους φλούδα και τα αγκάθια και αφού μπουν στο ψυγείο για να παγώσουν. Η περίοδος ωρίμανσης των καρπών της πραγματοποιείται σταδιακά κυρίως από τον Αύγουστο μέχρι και το Δεκέμβριο [1,4].
Ένα άλλο είδος που συναντούμε στην Κύπρο της ίδιας οικογένειας των κακτοειδών φυτών είναι η Οπούντια η κοινή ή όπως στα Λατινικά φέρει το επιστημολογικό όνομα Opuntia Vulgaris Mill, η οποία είναι εμφανώς μικρότερος θάμνος με μικρότερους καρπούς που δεν έχουν αγκάθια [1].
Οι δυνατότητες των παπουτσόσυκων είναι πολλές και σε διαφορετικούς τομείς: τη διατροφή, την αισθητική και την υγεία. Οι καρποί χρησιμοποιούνται στην παραγωγή μαρμελάδας, χυμού ή για στην ζαχαροπλαστική για την κατασκευή κέικ. Όσο αφορά το τομέα της αισθητικής το φραγκόσυκο θεωρείται ότι έχει επουλωτικές και αντιγηραντικές ιδιότητες. Γι’ αυτό το λόγο χρησιμοποιείται σε αλοιφές και κρέμες ημέρα ή διάφορα προϊόντα που βοηθούν στην προστασία προσώπου και σώματος από τον ήλιο καθώς και σε κάποιες αντιρυτιδικές κρέμες. Στο τομέα της υγείας η θεραπευτική και φαρμακευτική τους αξία απαντάται στο πλούσιο σίδηρο, μαγνήσιο, κάλλιο και ασβέστιο που έχουν τα παπουτσόσυκα τα οποία είναι ιδιαίτερα ευεργετικά όσο αφορά το πεπτικό σύστημα σε περιπτώσεις πλεονεκτικής πολυφαγίας. Επίσης, είναι ιδιαίτερα ευεργετικά ως προς την μείωση της χοληστερόλης και τη σταθεροποίηση του διαβήτη. Είναι σημαντικό να σημειωθεί εδώ ότι η υπερβολική κατανάλωση παπουτσόσυκων οδηγεί στη δυσανεξία και στη δυσκοιλιότητα, γι’ αυτό συνίσταται η ρυθμισμένη και με μέτρο κατανάλωση τους [5,6].
Η χρήση των παπουτσόσυκων σε διάφορους τομείς παρατηρείται και στον διεθνή τομέα. Μερικά παραδείγματα απαντώνται στο Μεξικό, Κανάριους Νήσους και στην Αμερική. Στο Μεξικό οι καρποί του παπουτσόσυκου χρησιμοποιούνται για την παραγωγή του αλκοολούχου ποτού την τεκίλα. Στα Κανάρια Νησιά χρησιμοποιούν τα παπουτσόσυκα για την παραγωγή μιας κόκκινης χρωστικής ουσίας που επιτρέπεται στην παραγωγή ποτών, λουκάνικων και ειδών ζαχαροπλαστικής. Στην Αμερική χρησιμοποιούνται οι σπόροι του φραγκόσυκου για την παραγωγή μιας ειδικής ποικιλίας λευκού αλευριού, η οποία αποτελεί τη βάση παραγωγής συγκεκριμένου είδους ψωμιού [6].
Σήμερα οι παγκόσμιες εξαγωγές του φραγκόσυκου αγγίζουν μέχρι και τους 25.000 τόνους. Λαμβάνοντας υπόψη τις πλούσιες ευεργετικές ιδιότητες του παπουτσόσυκου και τη χρησιμότητα του επιβάλλεται η ανάγκη για προστασία του φυσικού μας πλούτου με στόχο τη διατήρησή του στο χρόνο. Υπάρχουν πολλοί τρόποι μέσω των οποίων μπορούμε να συμβάλουμε αποτελεσματικά στην προστασία της παπουτσοσυτζιάς. Ας αποφύγουμε τη χρήση φυτοφαρμάκων και ουσιών που καταστρέφουν το φυσικό τοπίο του νησιού μας. Ας προσπαθήσουμε να προστατέψουμε αυτές τις εγκαταλελειμμένες περιοχές κάνοντας τες πιο όμορφες. Μπορούμε;
ΠΗΓΕΣ:
[1] Τσιντίδης, Τ., Χατζηκυριάκου, Γ & Χριστοδούλου, Χ. (2002) Δέντρα και Θάμνοι στην Κύπρο. Λευκωσία: Ίδρυμα Α.Γ. Λεβέντη – Φιλοδασικός Σύνδεσμος Κύπρου
[2] http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A6%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CE%BF%CF%83%CF%85%CE%BA%CE%B9%CE%AC
[3] http://greekfoodblogs.com/content/%CF%86%CF%81%CE%B1%CE%B3%CE%BA%CF%8C%CF%83%CF%85%CE
%BA%CE%B1-%E2%80%93%CF%80%CE%B1%CF%80%CE%BF%CF%85%CF%84%CF%83%CF%8C%CF%83%CF%85%CE%BA%CE%B1
[4] http://www.fragosika.gr/index.php/xrisimotita-karpon
[5] http://www.paragogi.net/620/fragkosykia-mia-eykolh-kalliergeia-me-kales-apodoseis
[6] http://www.philenews.com/el-gr/kali-zoi-diatrofi/170/159558/ygieini-apolafsi-me-axioseis
[7] http://katokopia.net/page-55.html
ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Hint_inciri_-_Indian_fig_-_Opuntia_ficus-indica_01.JPG
