Τσαλαπετεινός

Ο τσαλαπετεινός ή Upapa epops ή όπως στην Κυπριακή διάλεκτο αποκαλείται, πουπούξιος, έχει περίπου το μέγεθος λεπτού περιστεριού. Ξεχωρίζει από το πορτοκαλοκαστανωπό πτέρωμα, τις εναλλασσόμενες λευκές και μαύρες λωρίδες στις φτερούγες και την ουρά του. Το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του είναι το μακρύ λοφίο του με τις μαύρες μύτες[1,2,3]. Ονομάσθηκε τσαλαπετεινός χάρη στο λοφίο του που κινεί όταν θέλει. Για παράδειγμα το ανασηκώνει σε περίπτωση που θα ενοχληθεί και όταν φτάνει στη φωλιά του [4]. Στη διεθνή βιβλιογραφία πήρε το όνομα από το χαρακτηριστικό ήχο της φωνής του που μοιάζει με «ουπ-ουπ».

Ο τσαλαπετεινός είναι στενά συνδεδεμένος με τον ερχομό της Άνοιξης στην Κύπρο εφόσον είναι μεταναστευτικό πουλί που ξεχειμωνιάζει στην Αφρική και την Ν. Ισπανία και επισκέπτεται το νησί μας και γενικότερα την Ευρώπη την Άνοιξη- Καλοκαίρι. Περνώντας από την Κύπρο ενδέχεται να παραμείνει και να γεννήσει τα αυγά του στο νησί μας [1,3].

Το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας αναζητά την τροφή του, η οποία αποτελείται από σκουλήκια, έντομα, σαλιγκάρια ή και με μικρές σαύρες [1,2,4] Συνήθως φωλιάζει σε κουφάλες δένδρων, ανοίγματα τοίχων, κοιλότητες βράχων ή μέσα σε σωρούς από πέτρες [4].

Μολονότι η εξωτερική του εμφάνιση είναι πολύχρωμη και φανταχτερή, ο τσαλαπετεινός είναι πολύ ακάθαρτος ως προς τη φωλιά του και τις συνήθειές του. Την τροφή του μπορεί να την βρει σε σωρούς από κοπριά και σε άλλες ακαθαρσίες. Η φωλιά του αναδίδει μια δυσάρεστη οσμή που δημιουργείται από τις εκκρίσεις των λιπωδών αδένων του και μυρίζει, επίσης, άσχημα επειδή δεν την καθαρίζει από τα περιττώματα. Γι’ αυτό, αν και δεν είναι αρπακτικό ούτε νεκροφάγο πουλί, ο τσαλαπετεινός σύμφωνα με το Μωσαϊκό Νόμο περιλαμβανόταν στον κατάλογο των πουλιών που ήταν ακάθαρτα για τροφή [3].

Στην αρχαία Αίγυπτο το θεωρούσαν ιερό πουλί, γι’ αυτό και απεικονιζόταν στους τοίχους των τάφων και των ναών, ενώ στην αρχαία ελληνική κωμωδία αναφέρεται από τον Αριστοφάνη στις «Όρνιθες» ως ο βασιλεύς των πτηνών. Σύμφωνα με τη λαϊκή παράδοση, ο τσαλαπετεινός παλιά ήταν ένα οικόσιτο πτηνό που συνεχώς καμάρωνε ανάμεσα στις κότες και τις πάπιες και περηφανευόταν για την ομορφιά του. Μια μέρα σε ένα περίπατο που έκανε μαζί με τα άλλα ζώα της αυλής, τους επιτέθηκε ξαφνικά μια αλεπού. Τότε αυτός για να σωθεί τράπηκε πρώτος σε φυγή, εγκαταλείποντας στην τύχη τους τα υπόλοιπα ζώα, που τα έφαγε η αλεπού. Οι τύψεις και η ντροπή που ένιωσε γι αυτήν του την ενέργεια τον έκαναν να μην ξαναγυρίσει στο κοτέτσι και να ζει πλέον μόνος του στο δάσος [4].

Σύμφωνα με τον «Περί Προστασίας και διαχείρισης άγριων πτηνών και θηραμάτων νόμο του 2013», ο τσαλαπετεινός είναι προστατευόμενο είδος [5].

Εμείς τι μπορούμε να κάνουμε για την προστασία του τσαλαπετεινού;

Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στις προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος, της κυπριακής χλωρίδας και πανίδας. Ας προσπαθήσουμε να προστατέψουμε τους οικότοπους που ζει αυτός ο όμορφος φτερωτός επισκέπτης της Κύπρου. Ας αποφύγουμε τη χρήση τοξικών φυτοφαρμάκων που δηλητηριάζουν το περιβάλλον μας. Ας πούμε ΟΧΙ στη λαθροθηρία. Μπορούμε;

ΠΗΓΕΣ:
[1] Πουλιά της Κύπρου, του Λουκά Χριστοφόρου, AFIAP, 1998
[2] http://www.ornithologiki.gr/page_cn.php?aID=372
[3] http://wol.jw.org/el/wol/d/r11/lp-g/1200002067
[4] http://www.gpeppas.gr/e-fisi/tsalapetinos.html
[5] http://www.moi.gov.cy/moi/wildlife/wildlife_new.nsf

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Upupa_epops_Madrid_02.jpg