Κυπριακή Μέλισσα (Apis Mellifera Cypria)

Μέλισσα, ένας ξεχωριστός εργάτης της φύσης! Ανήκει στα Υμενόπτερα και είναι από τα πιο ωφέλιμα έντομα. Η κοινωνία των μελισσών αποτελεί πρότυπο συνεργασίας, ομαδικότητας, εργατικότητας και αυτοθυσίας. Η προσφορά της στη φύση και στη διατροφή του ανθρώπου είναι πολυτιμότατη. Οι μέλισσες κατέχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην επικονίαση των φυτών και συνεπώς στη διαιώνιση των ειδών [1]. Υπολογίζεται ότι μόνο στην Ευρώπη, περισσότερα από 4.000 είδη λαχανικών μεγαλώνουν χάρη στην ακούραστη δουλειά των μελισσών [2]. Επίσης οι 115 παραγωγικότερες καλλιέργειες του πλανήτη μας, οι οποίες παράγουν το 1/3 της παγκόσμιας αγροτικής παραγωγής  επικονιάζονται ή γονιμοποιούνται από τις μέλισσες [1].

Στο νησί μας συναντούμε ένα ενδημικό είδος μέλισσας, την Κυπριακή Μέλισσα Apis Mellifera Cypria [3]. Από αποτελέσματα μελετών που έχουν πραγματοποιηθεί για τη φυλή αυτή των μελισσών εντυπωσιάζει ο τρόπος αμυντικής συμπεριφοράς που εκδηλώνει η κυπριακή μέλισσα απέναντι στη σφήκα Vespa Orientalis, η οποία αποτελεί τον κυριότερο φυσικό εχθρό τους [4,5]. Αναφέρονται παρατηρήσεις για τη δημιουργία του “φαινόμενου της κουρτίνας” (curtain phenomenon) μπροστά στις εισόδους των μελισσιών καθώς και για την παραγωγή ενός πολύ ξεχωριστού σφυρικτού ήχου που παράγεται από τις εργάτριες όταν αυτές αντιμετωπίζουν τη σφήκα αυτή.

Κατά τη μελέτη της συμπεριφοράς των κυπριακών μελισσών απέναντι στις ανατολίτικες σφήκες παρατηρήθηκαν δύο αξιοθαύμαστες συμπεριφορές [6]. Η πρώτη στρατηγική αντιμετώπισης των σφηκών αφορά τη συγκέντρωση γύρω από τη σφήκα πολλών μελισσών, γύρω στις 200-250, οι οποίες οργανωμένα, προσπαθούν να κυκλώσουν τη σφήκα και να την ακινητοποιήσουν προκαλώντας της θάνατο λόγω ασφυξίας. Η δεύτερη στρατηγική αφορά το φράξιμο των εισόδων των κυψελών με πρόπολη, αφήνοντας μόνο μικρά ανοίγματα από τα οποία οι σφήκες δυσκολεύονται να περάσουν λόγω του μεγέθους τους. Έτσι κατά την επίθεση από σφήκα οι μέλισσες αποφεύγουν κάθε σύγκρουση με τη σφήκα [7]. Η μελέτη ενός μεγάλου αριθμού μελισσιών που επιβίωσαν ή κατέρρευσαν κατά τις επιθέσεις σφηκών το 2007, έδειξε πώς καμία από τις δύο στρατηγικές δεν ήταν πιο αποτελεσματική από την άλλη [6-7].

Επιπλέον έρευνες αποκάλυψαν ότι κατά την αντιμετώπιση των επιθέσεων από την ανατολίτικη σφήκα V. orientalis οι κυπριακές μέλισσες A. mellifera cypria εκπέμπουν ένα ξεχωριστό ήχο σε πολύ υψηλές συχνότητες. Ο ήχος αυτός εκπέμπεται τόσο όταν η σφήκα πλησιάζει όσο και κατά την εμπλοκή των μελισσών με τη σφήκα. Μέχρι στιγμής δεν έχει δοθεί κάποια βιολογική εξήγηση για τη συμπεριφορά αυτή [8].

Στην Κύπρο, οι επιθέσεις στα μελίσσια αρχίζουν σποραδικά από τα τέλη Μαΐου – αρχές Ιουνίου αλλά κορυφώνονται κατά τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο. Η περίοδος αυτή είναι πολύ σημαντική για την επιβίωση των μελισσών καθώς με το πέρας του καλοκαιριού, η γύρης και η διαθεσιμότητα σε νέκταρ είναι ελάχιστες έως καθόλου. Συνεπώς, οι μαζικές επιθέσεις των σφηκών μπορεί να προκαλέσουν την απώλεια αρκετών μελισσιών. Άλλοι σημαντικοί φυσικοί εχθροί των μελισσών είναι οι μελισσοφάγοι και τα χελιδόνια [9].

Συνάμα άλλες σημαντικές απειλές που ευθύνονται για τη μείωση των πληθυσμών των μελισσών στην Κύπρο είναι οι δηλητηριάσεις των εντόμων αυτών από φυτοφάρμακα και εντομοκτόνα, η καταστροφή μελισσιών από άγνοια και έλλειψη σεβασμού και η καταστροφή των βιοτόπων των μελισσών, για παράδειγμα μέσω των εκχερσώσεων φυσικών περιοχών για οικιστικούς σκοπούς [1] .

Τι μπορούμε να κάνουμε εμείς για την προστασία των ωφέλιμων αυτών εντόμων; Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους μπορούμε να συμβάλουμε στις προσπάθειες για προστασία του περιβάλλοντος και της κυπριακής χλωρίδας και πανίδας. Οι καθημερινές μας συνήθειες θα καθορίσουν πώς θα είναι ο πλανήτης στον οποίο ζούμε, αλλά και τι περιβάλλον θα παραδώσουμε στις επόμενες γενιές. Είναι, λοιπόν, στο χέρι μας να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον, ξεκινώντας από το να αλλάξουμε τις συνήθειές μας. Ας προσπαθήσουμε να προστατέψουμε τους βιότοπους των μελισσών. Ας αποφύγουμε τη χρήση τοξικών φυτοφαρμάκων και εντομοκτόνων που δηλητηριάζουν το περιβάλλον μας. Ας μην ξεχνούμε ότι χωρίς τις μέλισσες δεν θα απολαμβάναμε το καλοκαίρι καρπούζι, πεπόνι, κολοκυθάκι και πολλά άλλα φρούτα και λαχανικά. Χωρίς μέλισσες θα είχαμε 60% λιγότερα φυτά σε όλο τον κόσμο. Ας τις προστατέψουμε προτού είναι πολύ αργά. Μπορούμε;

ΠΗΓΕΣ:
[1] Χριστίνα Χριστοδούλου, «Η προσφορά και το τίμημα των μελισσών», Παγκύπριος Σύνδεσμος Μελισσοκόμων-Μελισσοκομικό Κέντρο
[2] http://savethebees.gr/
[3] Grace, A. (2010): Introductory Biogeography to Bees of the Eastern Mediterranean and Near East. Bexhill Museum, Sussex, United Kingdom
[4]  Butler, C.G. (1954). The World of the Honeybee. Collins, London. pp.226
[5] Morse, R.A. (1978) Honey bee pests, predators, and diseases. Cornell University Press, Ithaca, N.Y., USA. pp.430
[6] Papachristoforou et al. (2011). Attack or retreat: contrasted defensive tactics used by Cyprian honeybee colonies under attack from hornets. Behavioural Processes, 86: 236-241
[7] Papachristoforou, A., et al. (2007). Smothered to death: hornets asphyxiated by honeybees, Current Biology 17: R795-796
[8] Papachristoforou, A., et al. (2008). High frequency sounds produced by Cyprian honeybees Apis mellifera cypria when confronting their predator, the Oriental hornet Vespa orientalis. Apidologie 39: 468-474
[9] http://the-drone.blogspot.com

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://cybeeas.org/%CE%B7-%CE%BA%CF%85%CF%80%CF%81%CE%B9%CE%B1%CE%BA%CE%AE-%CE%BC%CE%AD%CE%BB%CE%B9%CF%83%CF%83%CE%B1-apis-mellifera-cypria/