Ο Κυπριακός σκορπιός

Μέχρι σήμερα έχουν περιγραφεί περίπου 1600 είδη σκορπιών [4], μεταξύ των οποίων και ο αυτόχθων και ενδημικός σκορπιός της Κύπρου, ο οποίος επιστημονικά ονομάζεται Mesobuthus Cyprius και ανήκει στην οικογένεια των Buthidae και το ευρύτερο είδος Mesobuthus Gibbosus anatolicus. Η διάκρισή του από το τελευταίο είδος πραγματοποιήθηκε το 2000, μετά από αναλύσεις DNA και ειδικότερα μέσω της  μοριακής φυλογενετικής, και έκτοτε έχει λάβει ξεχωριστή ονομασία από την επιστημονική κοινότητα [1,2,3].

Ο σκορπιός αυτός έχει ξανθοκάστανο χρώμα, το οποίο μπορεί να θεωρηθεί και ως κόκκινο, κυρίως αν παρατηρηθεί από απόσταση [1]. Το μέγεθός του κυμαίνεται από 3 μέχρι 19 εκατοστά [5], έχει τέσσερα ζεύγη ποδιών, μεγάλη ουρά με έξι κόμβους, όπου ο τελευταίος καταλήγει σε ένα καμπυλωτό κεντρί που εκρέει δηλητήριο. Οι δύο ισχυρές του δαγκάνες βρίσκονται στο μπροστινό μέρος σε μπράτσα. Έχει, επίσης, δύο μικρά μάτια και άλλα 3-5 μικρότερα [6].

Οι σκορπιοί ζουν από τροπικές έως εύκρατες περιοχές, γιατί αντέχουν στη μεγάλη ξηρασία. Μπορούν βέβαια να συναντηθούν και σε άλλους οικότοπους όπως παραλίες, φρύγανα, δάση, σπήλαια και ψηλά βουνά [4], γι’ αυτό και εντοπίζουμε το είδος αυτό και στην Κύπρο. Το ενδημικό είδος του κυπριακού σκορπιού γενικά αποτελεί ένα αρκετά κοινό είδος στο νησί, το οποίο συναντάται στις περιοχές του Τροόδους, καθώς και στη δυτική και νοτιοδυτική πλευρά του νησιού και συγκεκριμένα στην Πόλις Χρυσοχούς, στο χωριό Λεμώνα της Πάφου, στο Ακρωτήρι, στην Δεκέλεια και στον Κάτω Πύργο. Επιπρόσθετα, μπορεί να εντοπιστεί και σε ορισμένες στην κατεχόμενη βόρεια Κύπρο [2].

Το χειμώνα ο σκορπιός δεν είναι δραστήριος, καθώς δεν προτιμά τις χαμηλές θερμοκρασίες. Θεωρείται νυκτόβιο ζώο, καθώς τη μέρα κρύβεται σε σχισμές βράχων, κάτω από πέτρες ή μέσα τρύπες στο έδαφος [4,5], ενώ τη νύχτα βγαίνει από την κρύπτη του για την ανεύρεση τροφής [5]. Οι βιότοποι του κυπριακού σκορπιού αποτελούν άγονοι και ημι-άνυδροι οικότοποι με λίγη ή καθόλου βλάστηση και μέτρια έως περιορισμένη υγρασία. Δεν σκάβουν λαγούμια αλλά επιλέγουν και χρησιμοποιούν φυσικούς χώρους που μοιάζουν με λαγούμια, κάτω από πέτρες και άλλα αντικείμενα. Στην βορειοδυτική περιοχή της Κύπρου φαίνεται ότι το είδος αυτό μπορεί να εισέλθει σε κήπους και κατά λάθος σε σπίτια [2].

Η τροφή του είναι κυρίως έντομα, αράχνες και άλλα μικρά ζωύφια, αν και μερικά μεγάλα τροπικά είδη τρέφονται και με σαύρες, μικρά θηλαστικά και φίδια [4,5]. Είναι ωοζωοτόκος και το θηλυκό γεννάει 20 – 30 αβγά μετά από λίγους μήνες μετά το ζευγάρωμα [5,6]. Η αναζήτηση συντρόφου είναι η μόνη αιτία που κάνει τον σκορπιό να φύγει από την κρύπτη του. Μετά το ζευγάρωμα, ο αρσενικός σκορπιός καθίσταται τροφή για τον θηλυκό [6]. Η μητέρα βοηθά με τις λαβίδες της να βγουν τα μικρά από τα αυγά, τα καθαρίσει και τα τοποθετεί πάνω στη ράχη της, όπου μένουν περίπου 15 μέρες, μέχρι την πρώτη τους έκδυση. Στο διάστημα αυτό η μητέρα μένει συνέχεια στη φωλιά της, χωρίς να τρέφεται καθόλου [5,6]. Τα νεογέννητα έχουν λευκό χρώμα, τα οποία δεν έχουν αναπτυχθεί αρκετά, γι’ αυτό και δεν προκαλούν την αίσθηση του τσιμπήματος,  αλλά ούτε το τσίμπημά τους κάποιο βλαβερό αποτέλεσμα [1].

Σε όλο τον κόσμο υπάρχουν περίπου 25 είδη σκορπιών τα οποία έχουν δηλητήριο ικανό να προκαλέσει θάνατο σε ανθρώπους [4]. Όσον αφορά τον κυπριακό σκορπιό δεν υπάρχουν ιατρικά δεδομένα στη βιβλιογραφία αναφορικά με το δηλητήριο του, αλλά πιθανόν να έχει κεντρί με μέτριο δηλητήριο. Υπάρχουν κάποια περιστατικά ασθενών που παρουσίασαν μόνο τοπικές επιπτώσεις, με κάποιες από τις περιπτώσεις να περιλαμβάνουν ισχυρό πόνο [2]. Γενικότερα, το σημείο που έχει κεντριστεί από σκορπιό πρέπει να έρθει αμέσως σε επαφή με ζεστό νερό, καυτή άμμο ή άλλο αντικείμενο με θερμοκρασία μεγαλύτερη από 55 βαθμούς κελσίου, μέχρι να φύγει η αίσθηση του πόνου. Η επίσκεψη στο γιατρό βέβαια επιβάλλεται, ιδίως όταν τα θύματα είναι μικρά παιδιά, ηλικιωμένοι ή άτομα με αλλεργία στο δηλητήριο του σκορπιού [4]. Γενικά, το τσίμπημα των σκορπιών που ζουν στην Ευρώπη προκαλεί μόνο πόνους και ερεθισμούς στο δέρμα, χωρίς να είναι επικίνδυνο, σε αντίθεση με τους σκορπιούς που ζουν στις ισημερινές περιοχές, τους οποίους το δηλητήριο που έχουν στο αγκάθι στην άκρη της ουράς τους είναι θανατηφόρο [5].

Έχουν ακουστεί πολλά για τους σκορπιούς, γι’ αυτό και πολλοί μύθοι αναφέρονται ως σύμβολο του κακού και του θανάτου [4]. Στην ελληνική μυθολογία, ο μεγάλος κυνηγός Ωρίωνας σκότωσε πολλά θηρία, έχοντας συντροφιά του την Άρτεμη και την Λητώ. Η γη, όμως, φοβήθηκε ότι θα μπορούσε να σκοτώσει όλα τα θηρία, γι’ αυτό θύμωσε μαζί του και του έστειλε ένα μεγάλο σκορπιό, ο οποίος τον κέντρισε στη φτέρνα και τον σκότωσε. Η Λητώ και η Άρτεμις παρακάλεσαν θερμά το Δία να τιμήσει το παλικάρι, ο οποίος στη συνέχει τον μεταμόρφωσε σε λαμπερό αστερισμό ψηλά στον ουρανό, με το σκορπιό κάτω από τα πόδια του ως ανάμνηση του τέλους του. Επιπρόσθετα, στην κοιλάδα του Ευφράτη το σύμβολο του σκορπιού αντιπροσώπευε ένα τέρας, το οποίο ήταν μισό σκορπιός και μισό άνθρωπος. Το ανθρώπινό του κομμάτι ανήκε στον πάνω κόσμο του φωτός ενώ το ζωικό τον κάτω κόσμο του θανάτου[4].

ΠΗΓΕΣ:
[1] http://www.pi.ac.cy/pi/files/tekmiriosi/ekdoseis/biblia/arxaia_kypriaki_pezografia.pdf
[2] Gantenbein, B., Kropf, C., Largiader, C. R., & Scholl, A. (2000). Molecular and morphological evidence for the presence of a new buthid taxon (Scorpiones: Buthidae) on the island of Cyprus. Revue suisse de Zoologie,107(1), 213-232.
[3] http://biodiversitycyprus.blogspot.com.cy/2015/08/mesobuthus-cyprius-gantenbein-kropf-2000.html
[4] http://www.patris.gr/articles/2534?PHPSESSID=#.V8PpvE197cs
[5] https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BA%CE%BF%CF%81%CF%80%CE%B9%CF%8C%CF%82_(%CE%B1%CF%81%CE%B8%CF%81%CF%8C%CF%80%CE%BF%CE%B4%CE%BF)
[6] http://www.crete.gr/el/pages/skorpios.php

ΠΗΓΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑΣ:
http://biodiversitycyprus.blogspot.com.cy/2015/08/mesobuthus-cyprius-gantenbein-kropf-2000.html